Τι είναι το Κάλιο;
Το κάλιο είναι το κύριο ενδοκυττάριο κατιόν. Το 90% του ολικού καλίου του σώματος είναι ενδοκυττάριο και μόνο το 2% είναι εξωκυττάριο. Τα φυσιολογικά άτομα διατηρούν το ισοζύγιο καλίου εκκρίνοντας ημερησίως ένα ποσό καλίου ίσο με το ποσό που προσλαμβάνεται με την τροφή εκτός από ένα μικρό ποσοστό που απομακρύνεται με τα κόπρανα και τον ιδρώτα.
Πώς γίνεται η ρύθμιση του καλίου στο αίμα;
Η ρύθμιση της συγκέντρωσης καλίου στο αίμα επιτυγχάνεται κυρίως μέσω των νεφρών. Η αλδοστερόνη και σε μικρότερο βαθμό τα γλυκοκορτικοειδή αυξάνουν την απέκκριση καλίου από τους νεφρούς.
Η επαναρρόφηση νατρίου από τους νεφρούς συνδυάζεται με αυξημένη απώλεια καλίου. Η αλκάλωση αυξάνει την είσοδο του καλίου στα κύτταρα και συνεπώς προκαλεί υποκαλιαιμία. Η οξέωση αντίθετα αυξάνει την έξοδο καλίου από τα κύτταρα και συνεπώς προκαλεί υπερκαλιαιμία.
Σε ποιους ασθενείς πρέπει να ελέγχονται τα επίπεδα του καλίου;
Τα επίπεδα καλίου θα πρέπει να ελέγχονται προσεκτικά σε ασθενείς με:
- ουραιμία
- νόσο του Addison
- εμετούς
- διάρροια
- σε ασθενείς που λαμβάνουν διουρητικά και στεροειδή ή διγοξίνη
Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές του καλίου στο αίμα και στα ούρα;
Οι φυσιολογικές τιμές του καλίου στο αίμα κυμαίνονται 3,5 έως 5,1 mEq/L και στα ούρα από 25 έως 120 mEq/24h (συλλογή ούρων 24ώρου).
Πότε παρατηρούνται ψευδώς υψηλές τιμές καλίου στο αίμα;
Ψευδώς υψηλές τιμές καλίου στο αίμα (ορό) παρατηρούνται μετά από παρατεταμένη χρήση ελαστικής περιχειρίδας κατά την αιμοληψία όπως επίσης και από αιμόλυση.
Τι συμπτώματα προκαλεί η υπερκαλιαιμία;
Υπερκαλιαιμία έχουμε όταν τα επίπεδα καλίου στο αίμα είναι πάνω από 5,5 mmol/L. Οι περισσότεροι ασθενείς με ήπια υπερκαλιαιμία δεν εμφανίζουν καθόλου συμπτώματα ή εμφανίζουν ήπια συμπτώματα που μπορεί κάποιος να τα παραβλέψει. Εάν το κάλιο ανέβει σε συγκέντρωση >6,5 mmol/L τότε προκαλούνται καρδιολογικά προβλήματα που απαιτούν άμεση ιατρική αντιμετώπιση. Η υπερκαλιαιμία (αυξημένο κάλιο στο αίμα) προκαλεί τα εξής συμπτώματα:
- Πόνος στην κοιλιά
- Διάρροια
- Πόνος στο θώρακα ή στο στήθος
- Αίσθημα ταχυπαλμίας / ταχυκαρδίας και αρρυθμία (ακανόνιστοι, γρήγοροι χτύποι της καρδιάς)
- Μυϊκή αδυναμία
- Μούδιασμα στα άκρα
- Ναυτία και έμετος
Τι συμπτώματα προκαλεί η υπoκαλιαιμία;
Η ήπια υποκαλιαιμία δεν προκαλεί συμπτώματα ή προκαλεί ήπια συμπτώματα που πιθανόν να μην γίνουν αντιληπτά. Σοβαρή υποκαλιαιμία έχουμε όταν τα επίπεδα καλίου στο αίμα είναι χαμηλότερα από 2,5 mmol/L. Η υποκαλιαιμία συνοδεύεται από τα εξής συμπτώματα:
- Μυϊκές συσπάσεις
- Μυϊκές κράμπες ή μυϊκή αδυναμία
- Μυϊκή παράλυση
- Αρρυθμία
- Προβλήματα στα νεφρά
Πού οφείλεται η υπερκαλιαιμία και πού οφείλεται η υποκαλιαιμία;
Οι μεταβολές των επιπέδων καλίου (υπερκαλιαιμία και υποκαλιαιμία) μπορεί να οφείλονται στις παρακάτω παθήσεις ή στα παρακάτω αίτια:
Αύξηση του καλίου (υπερκαλιαιμία)
- Υπερβολική πρόσληψη
- Οξεία και χρόνια νεφρική ανεπάρκεια
- Υποαλδοστερονισμός
- Αιμόλυση
- Λοιμώξεις
- Οξέωση
- Αφυδάτωση
- Νόσος του Addison
- Ψευδοϋποαλδοστερονισμός
- Φάρμακα (σπειρονολακτόνη, αντιβιοτικά, διγοξίνη, καπτοπρίλη, ισονιαζίδη, κ.ά.)
Μείωση του καλίου (υποκαλιαιμία)
- Ελλιπής πρόσληψη από του στόματος ή ενδοφλεβίως
- Εγκαύματα
- Διάρροια
- Διουρητικά
- Υπεραλδοστερονισμός
- Σύνδρομο Cushing
- Νεφρική σωληναριακή οξέωση
- Ασκίτης
- Κυστική ίνωση
- Στένωση νεφρικής αρτηρίας
- Τραύμα
- Σύνδρομο Fanconi
- Σύνδρομο Bartter
- Υπεργλυκαιμία
- Αλκάλωση
- Έμετος
- Φάρμακα (ασπιρίνη, ινσουλίνη, γλυκόζη, ACTH, κορτιζόνη, τεστοστερόνη κ.ά.)
Ποιες τροφές περιέχουν κάλιο;
Οι τροφές που είναι πλούσιες σε κάλιο φαίνεται ότι σχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο για εγκεφαλικό επεισόδιο και καρδιαγγειακά νοσήματα. Το κάλιο είναι απαραίτητο σε ασθενείς με υπέρταση, καθώς βοηθάει στην αποβολή του νατρίου, συμβάλλοντας στην θεραπεία της υπέρτασης.
Η διατροφή χαμηλή σε κάλιο στους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη μπορεί να προκαλέσει υπογλυκαιμία. Επίσης, το κάλιο ευθύνεται για τη σύσπαση των μυών του σώματος.
Οι τροφές πλούσιες σε κάλιο είναι οι εξής:
- Γλυκοπατάτα και πατάτα με την φλούδα
- Ντομάτες και προϊόντα με βάση την ντομάτα, όπως σάλτσες και κέτσαπ
- Παντζάρια
- Φασόλια
- Γιαούρτι και γάλα
- Μύδια
- Δαμάσκηνα
- Ψάρια (μπακαλιάρος, τόνος, πέστροφα, σολομός)
- Μπανάνα
- Πορτοκάλι (χυμός)
- Αμύγδαλα
- Κοτόπουλο
- Φακές
- Σπαράγγια
- Αβοκάντο
- Εσπεριδοειδή και χυμοί, όπως πορτοκάλια και γκρέιπφρουτ
- Μαγειρεμένο σπανάκι
- Πεπόνι
- Νεκταρίνια
- Σταφίδες και άλλα αποξηραμένα φρούτα
- Κολοκύθα και χειμωνιάτικο σκουός
- Υποκατάστατα αλατιού που περιέχουν κάλιο
Προσοχή στην υπερβολική πρόσληψη καλίου με τις τροφές στους ασθενείς που πάσχουν από παθήσεις ή που λαμβάνουν φάρμακα που ανεβάζουν το κάλιο που αναφέρονται παραπάνω. Οι ασθενείς αυτοί θα πρέπει να απευθύνονται σε κλινικό διαιτολόγο για τον καθορισμό της μέγιστης επιτρεπόμενης πρόσληψης καλίου με την διατροφή. Στον γενικό υγιή πληθυσμό, η συνιστώμενη ασφαλής ποσότητα πρόσληψης καλίου μέσω των τροφών είναι 3,5-4,7 γραμμάρια ημερησίως.