Ελαιόλαδο και δυσκοιλιότητα
Η δυσκοιλιότητα αποτελεί ένα από τα συχνότερα γαστρεντερικά προβλήματα, με σημαντική επίπτωση στην ποιότητα ζωής των ασθενών. Ενώ η αιτιολογία της είναι πολυπαραγοντική, το ελαιόλαδο έχει αναδειχθεί ως μια απλή, φυσική και καλά ανεκτή προσέγγιση για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις χρόνιας ή λειτουργικής δυσκοιλιότητας.
Πώς προκαλείται η δυσκοιλιότητα;
Η δυσκοιλιότητα ορίζεται ως η σπάνια ή δύσκολη κένωση με συνοδά συμπτώματα όπως η σκληρή ή άμορφη σύσταση κοπράνων, η αίσθηση ατελούς κένωσης και η ανάγκη για καταβολή έντονης προσπάθειας. Αιτίες μπορεί να είναι:
Δίαιτα φτωχή σε φυτικές ίνες
Αφυδάτωση
Έλλειψη σωματικής δραστηριότητας
Φαρμακευτικές παρενέργειες (π.χ. αντιυπερτασικά, ηρεμιστικά)
Νευρολογικές ή μυοσκελετικές διαταραχές
Παθήσεις του παχέος εντέρου (στενώσεις, ραγάδες)
Σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια της Ρώμης IV, η διάγνωση της λειτουργικής δυσκοιλιότητας απαιτεί την παρουσία τουλάχιστον δύο χαρακτηριστικών συμπτωμάτων για διάστημα άνω των 3 μηνών.
Διαγνωστικά κριτήρια λειτουργικής δυσκοιλιότητας*
Πρέπει να περιλαμβάνονται δύο ή περισσότερα από τα παρακάτω:**
Έντονη προσπάθεια κατά την αφόδευση σε ποσοστό άνω του ¼ (25%) των κενώσεων
Σκληρά ή ογκώδη κόπρανα (κατηγορίες 1–2 στην Κλίμακα Bristol) σε ποσοστό άνω του ¼ (25%) των κενώσεων
Αίσθηση ατελούς κένωσης σε ποσοστό άνω του ¼ (25%) των κενώσεων
Αίσθηση απόφραξης/εμποδίου στην περιοχή του πρωκτού σε ποσοστό άνω του ¼ (25%) των κενώσεων
Ανάγκη για μηχανικούς χειρισμούς για να διευκολυνθεί η κένωση σε ποσοστό άνω του ¼ (25%) των κενώσεων (π.χ. απομάκρυνση κοπράνων με το δάκτυλο, υποστήριξη του πυελικού εδάφους)
Λιγότερες από 3 αυτόματες κενώσεις την εβδομάδα
Απουσία μαλακών κοπράνων χωρίς τη χρήση καθαρτικών
Δεν πληρούνται τα κριτήρια για σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου
* Τα παραπάνω κριτήρια πρέπει να πληρούνται κατά τους τελευταίους 3 μήνες, με έναρξη των συμπτωμάτων τουλάχιστον 6 μήνες πριν από τη διάγνωση.
** Σε κλινικές μελέτες, ασθενείς που πληρούν τα κριτήρια για δυσκοιλιότητα που προκαλείται από οπιοειδή (opioid-induced constipation) δεν θα πρέπει να διαγιγνώσκονται με λειτουργική δυσκοιλιότητα, καθώς είναι δύσκολο να διευκρινισθεί αν τα συμπτώματα οφείλονται στα οπιοειδή ή σε άλλες αιτίες δυσκοιλιότητας. Ωστόσο, στην κλινική πράξη αναγνωρίζεται ότι οι 2 καταστάσεις ενδέχεται να συνυπάρχουν.
Το ελαιόλαδο ως φυσικό καθαρτικό
Το ελαιόλαδο, ιδιαίτερα το εξαιρετικά παρθένο, θεωρείται μια από τις πιο υγιεινές πηγές λιπαρών στη μεσογειακή διατροφή. Εκτός από τα καρδιοπροστατευτικά του οφέλη και τη συμβολή του στον έλεγχο της γλυκόζης και της χοληστερίνης, παρουσιάζει ήπια καθαρτική δράση, η οποία αξιοποιείται στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας με φυσικό τρόπο.
Η καθαρτική δράση του ελαιολάδου βασίζεται κυρίως στην υψηλή του περιεκτικότητα σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και στη λιπαντική του ιδιότητα. Λειτουργεί ως φυσικό μαλακτικό των κοπράνων, διευκολύνοντας την προώθησή τους μέσα στο παχύ έντερο. Ειδικότερα, το ελαιόλαδο επικάθεται στην εσωτερική επιφάνεια του εντέρου και μαλακώνει τα κόπρανα, μειώνοντας την τριβή και την πίεση κατά την κένωση.
Μια σημαντική μελέτη σε ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια υπό αιμοκάθαρση έδειξε ότι η καθημερινή χορήγηση 4 έως 6 mL ελαιολάδου για 4 εβδομάδες βελτίωσε σημαντικά την λειτουργική δυσκοιλιότητα. Οι ασθενείς που έλαβαν ελαιόλαδο παρουσίασαν βελτίωση σε διάφορα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας, όπως η σπάνια αφόδευση, η σκληρή σύσταση κοπράνων, η πίεση κατά την προσπάθεια κένωσης, η ατελής αποβολή και το αίσθημα απόφραξης στον πρωκτό. Τα αποτελέσματα ήταν ισοδύναμα με εκείνα του ορυκτού ελαίου, το οποίο χρησιμοποιείται εδώ και χρόνια ως κλασικό καθαρτικό.
Αξιοσημείωτο είναι πως το ελαιόλαδο φαίνεται να είναι πιο ευχάριστο στη γεύση και καλύτερα ανεκτό από άλλες λιπαντικές ουσίες. Σε αντίθεση με το ορυκτό έλαιο, που προέρχεται από πετρελαϊκά παράγωγα και δεν απορροφάται από τον εντερικό βλεννογόνο, το ελαιόλαδο είναι τρόφιμο πλήρως συμβατό με τη φυσιολογία του οργανισμού. Επιπλέον, δεν προκαλεί διαταραχές στους ηλεκτρολύτες, όπως συμβαίνει με αρκετά φαρμακευτικά καθαρτικά που περιέχουν νάτριο, μαγνήσιο ή φωσφορικά άλατα.
Η δράση του ελαιολάδου μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική σε περιπτώσεις ήπιας και μέτριας δυσκοιλιότητας, ειδικά όταν το πρόβλημα σχετίζεται με καθιστική ζωή, κακή διατροφή ή αφυδάτωση. Ωστόσο, ακόμα και σε ασθενείς με χρόνια δυσκοιλιότητα και μειωμένο περισταλτισμό του παχέος εντέρου, το ελαιόλαδο μπορεί να συμβάλει σε βελτίωση ορισμένων συμπτωμάτων, όπως η σύσταση των κοπράνων και η συχνότητα κένωσης.
Η συστηματική καθημερινή κατανάλωση και η ενσωμάτωση του ελαιολάδου στη διατροφή –είτε ωμό είτε ως μέρος μαγειρεμένων γευμάτων– είναι σημαντική για τη διατήρηση του οφέλους στην αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας. Η λήψη του με άδειο στομάχι το πρωί ενδέχεται να προσφέρει καλύτερα αποτελέσματα, διευκολύνοντας τη φυσιολογική διέγερση του εντέρου.
Για όσους υποφέρουν από συχνά επεισόδια δυσκοιλιότητας, το ελαιόλαδο προσφέρει μια ασφαλή, μη φαρμακευτική εναλλακτική που μπορεί να υιοθετηθεί μακροπρόθεσμα χωρίς τον κίνδυνο εθισμού ή δυσμενών επιπτώσεων. Ωστόσο, όταν η δυσκοιλιότητα επιμένει παρά την αλλαγή στη διατροφή ή τη χρήση φυσικών σκευασμάτων, απαιτείται εξειδικευμένη ιατρική αξιολόγηση.
Πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί το ελαιόλαδο στην δυσκοιλιότητα;
Η λήψη του ελαιολάδου μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους:
1 κουταλάκι του γλυκού σκέτο το πρωί
Αναμειγμένο με ένα ποτήρι χλιαρό γάλα ή φυσικό χυμό πορτοκαλιού
Ως ντρέσινγκ σε σαλάτες ή βραστά λαχανικά
Προσθήκη στο μαγείρεμα αντί άλλων ελαίων
Για ασθενείς με συχνά επεισόδια δυσκοιλιότητας, η τακτική ενσωμάτωση ελαιολάδου στη διατροφή μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα ωφέλιμη.
Υπάρχουν παρενέργειες από την συχνή κατανάλωση ελαιολάδου για την αντιμετώπιση της δυσκοιλιότητας;
Το ελαιόλαδο είναι ασφαλές για την πλειονότητα των ατόμων όταν λαμβάνεται σε μικρές ποσότητες. Ωστόσο:
Μεγάλες ποσότητες ενδέχεται να προκαλέσουν διάρροια
Είναι θερμιδικά πλούσιο, με περίπου 120 θερμίδες ανά κουταλιά της σούπας
Σε διαβητικούς, μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα σακχάρου αίματος, επομένως απαιτείται ιατρική καθοδήγηση
Πρόληψη της δυσκοιλιότητας
Η πρόληψη της δυκοιλιότητας στηρίζεται στις ακόλουθες πρακτικές:
Καθημερινή κατανάλωση φυτικών ινών (φρούτα, λαχανικά, προϊόντα ολικής άλεσης)
Επαρκής πρόσληψη νερού (τουλάχιστον 8 ποτήρια την ημέρα)
Αποφυγή καθιστικής ζωής — ακόμα και καθημερινός περίπατος βοηθά
Μείωση των αναψυκτικών και των επεξεργασμένων τροφών
Έλεγχος του σωματικού βάρους
Συμπεράσματα
Το ελαιόλαδο αποτελεί μια ασφαλή, φυσική και αποτελεσματική επιλογή για την αντιμετώπιση της ήπιας έως μέτριας δυσκοιλιότητας, τόσο στον γενικό πληθυσμό όσο και σε ευάλωτες ομάδες, όπως οι ασθενείς υπό αιμοκάθαρση. Μπορεί να αποτελέσει μέρος της καθημερινής διατροφής με πρόσθετα οφέλη για τη γενικότερη υγεία.
Βιβλιογραφία
- Ramos CI, Andrade de Lima AF, Grilli DG, Cuppari L. The short-term effects of olive oil and flaxseed oil for the treatment of constipation in hemodialysis patients. J Ren Nutr 2015;25:50-6.
