Γράφει ο Καρδιολόγος κ. Νικόλαος Ζαβός, Λάρισα, τηλ. 2410 250 334 και 69 42 42 40 32
Τι είναι η χοληστερίνη ή χοληστερόλη;
Η χοληστερίνη ή χοληστερόλη είναι η ακόρεστη στερόλη που βρίσκεται στη μεμβράνη των κυττάρων όλων των ιστών του σώματος και κυκλοφορεί στο αίμα. Η χοληστερίνη ή χοληστερόλη παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη νευρικών συνδέσμων του εγκεφάλου και συμμετέχει σε πολλές βιοχημικές διαδικασίες ως πρώτη ύλη, όπως στην παρασκευή της προβιταμίνης D3 και το σχηματισμό ορμονών.
Η χοληστερίνη ή χοληστερόλη προσλαμβάνεται κυρίως από τροφές πλούσιες σε ζωικά λίπη και τα αυξημένα επίπεδά της θεωρούνται υπεύθυνα για το σχηματισμό της αθηρωματικής πλάκας στις αρτηρίες.
Τι προκαλεί η υψηλή χοληστερίνη ή χοληστερόλη;
Η υψηλή χοληστερίνη ή χοληστερόλη στο αίμα ονομάζεται αλλιώς και υπερλιπιδαιμία. Η υπερλιπιδαιμία προκαλεί σημαντική αύξηση του κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου, εγκεφαλικών και άλλων σοβαρών προβλημάτων υγείας. Για τη μείωση της χοληστερίνης απαιτείται συνδυασμός δίαιτας, άσκησης και φαρμακευτικής αγωγής.
Οι περισσότερες θεραπείες στοχεύουν στη μείωση της κακής LDL χοληστερόλης. Η υψηλή LDL χοληστερίνη μπορεί να προκαλέσει αθηροσκλήρωση (εναπόθεση λίπους στα αγγεία), η οποία είναι η κύρια αιτία καρδιαγγειακών επεισοδίων (καρδιακή προσβολή, εγκεφαλικό, περιφερική αρτηριοπάθεια κάτω άκρων).
Εκτός από την αυξημένη χοληστερίνη, άλλοι παράγοντες κινδύνου για την πρόκληση καρδιαγγειακής νόσου είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, η αρτηριακή υπέρταση, η χρόνια νεφρική νόσος, το κάπνισμα, η ηλικία, το άρρεν φύλο, καθώς και κληρονομικοί παράγοντες.
Ολική χοληστερίνη ή χοληστερόλη: Τιμές
- Ολική χοληστερίνη κάτω από 200 mg/dL: φυσιολογική (τα όρια συνεχώς μειώνονται από τις καρδιολογικές εταιρείες, κάποια εργαστήρια δίνουν φυσιολογικές τιμές κάτω από 170 mg/dL)
- Ολική χοληστερίνη 200-239 mg/dL: οριακά αυξημένη
- Ολική χοληστερίνη πάνω από 240 mg/dL: αυξημένη
Η ολική χοληστερίνη μπορεί να μετρηθεί οποιαδήποτε ώρα της ημέρας. Αν και δεν απαιτείται ο εξεταζόμενος να είναι νηστικός, καλό θα ήταν να μην έχει καταναλώσει κάποιο λιπαρό γεύμα τις προηγούμενες ημέρες και να είναι νηστικός για 12 ώρες επειδή μαζί με την ολική χοληστερίνη θα μετρηθεί και η LDL χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια που απαιτούν νηστεία.
LDL ή κακή χοληστερίνη
Η LDL χαρακτηρίζεται ως κακή χοληστερίνη διότι τα υψηλά της επίπεδα στο αίμα αυξάνουν τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων. Οι περισσότεροι ειδικοί αποφασίζουν να χορηγήσουν φαρμακευτική αγωγή εκτιμώντας τα επίπεδα της LDL χοληστερίνης σε συνδυασμό με τον συνολικό κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακού επεισοδίου (έμφραγμα, εγκεφαλικό). Ο στόχος της μείωσης της LDL χοληστερίνης είναι διαφορετικός σε κάθε ασθενή ανάλογα με τους παράγοντες κινδύνου που έχει ο συγκεκριμένος ασθενής.
Η μέτρηση της LDL χοληστερίνης απαιτεί νηστεία 12 ωρών και αποφυγή λιπαρών γευμάτων τις προηγούμενες ημέρες. Αυτό είναι σημαντικό, ιδιαίτερα αν συνυπάρχουν αυξημένα τριγλυκερίδια πάνω από 200 mg/dL ή εάν πρόκειται να μετρηθεί και το σάκχαρο στο αίμα (γλυκόζη νηστείας).
Φυσιολογικές τιμές LDL χοληστερίνης (τιμές αναφοράς ή θεραπευτικοί στόχοι)
- <116 mg/dL [για άτομα χαμηλού κινδύνου]
- <100 mg/dL [για άτομα μέτριου κινδύνου]
- <70 mg/dL [για άτομα υψηλού κινδύνου]
- <55 mg/dL [για άτομα πολύ υψηλού κινδύνου]
HDL ή καλή χοληστερίνη
Η HDL χαρακτηρίζεται ως καλή χοληστερίνη διότι μειώνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακής νόσου.
Τιμές HDL χοληστερίνης
- >60 mg/dL: άριστη
- 40-60 mg/dL: ικανοποιητική
- <40 mg/dL: μη επιθυμητή
Η μέτρηση της HDL χοληστερίνης μπορεί να γίνει οποιαδήποτε ώρα της ημέρας.
Δυστυχώς δεν υπάρχει θεραπεία που να αυξάνει την HDL χοληστερίνη ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος καρδιαγγειακής νόσου. Για την αύξησή της συστήνεται δίαιτα πλούσια σε καλά λιπαρά (πχ ψάρια με ω3-λιπαρά), βιταμίνη C, καθώς επίσης και φυσική άσκηση.
Άλλα είδη χοληστερίνης
Εκτός από την LDL και την HDL χοληστερίνη, υπάρχουν και άλλα είδη χοληστερίνης όπως οι πολύ χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεΐνες (very low density lipoproteins, ή VLDL), οι ενδιάμεσης πυκνότητας λιποπρωτεΐνης (intermediate density lipoproteins ή IDL) και η λιποπρωτεΐνη (a).
Εάν αφαιρέσουμε από την ολική χοληστερίνη την HDL χοληστερίνη, από τη διαφορά προκύπτουν οι μη-HDL λιποπρωτεΐνες που συμβάλλουν στην καρδιαγγειακή νόσο και αποτελούν πιο αξιόπιστο δείκτη από τη μέτρηση μόνο της LDL ή κακής χοληστερίνης.
Κάθε πότε θα πρέπει να μετράω τη χοληστερίνη ή χοληστερόλη;
Η έναρξη της μέτρησης της χοληστερίνης θα πρέπει να γίνει μία φορά στην παιδική ηλικία και, εφόσον είναι φυσιολογικά τα επίπεδά της, θα πρέπει να γίνει ξανά μέτρηση στην ηλικία των 18 ετών.
Για τους άνδρες:
- Έναρξη τακτικής μέτρησης στην ηλικία των 35 ετών εάν δεν υπάρχουν άλλοι παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο
- Έναρξη τακτικής μέτρησης στην ηλικία 25-30 ετών εάν υπάρχουν άλλοι παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο (παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης, υψηλή αρτηριακή πίεση, κάπνισμα, οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου σε νεαρή ηλικία)
Για τις γυναίκες:
- Έναρξη τακτικής μέτρησης στην ηλικία των 45 ετών εάν δεν υπάρχουν άλλοι παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο
- Έναρξη τακτικής μέτρησης στην ηλικία 30-35 ετών εάν υπάρχουν άλλοι παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο (παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης, υψηλή αρτηριακή πίεση, κάπνισμα, οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου σε νεαρή ηλικία)
Δεν υπάρχει καθορισμένο χρονικό διάστημα κάθε πότε πρέπει να γίνεται η τακτική μέτρηση της χοληστερίνης. Για τους ανθρώπους που δεν έχουν παράγοντες κινδύνου, συστήνεται μέτρηση κάθε 5 χρόνια. Για όσους έχουν παράγοντες κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νόσων, η τακτική μέτρηση θα πρέπει να γίνεται κάθε 3 χρόνια ή και συντομότερα. Δεν σταματάμε ποτέ να ελέγχουμε τη χοληστερίνη σε τακτική βάση.
Για κάποιον που έχει φτάσει στην ηλικία των 65 ετών και δεν έχει παράγοντες κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου, ούτε ιστορικό αυξημένης χοληστερίνης θα μπορούσε ίσως να σταματήσει τον έλεγχο, επειδή είναι ασύνηθες να αυξηθούν τα επίπεδα των λιπιδίων μετά από αυτήν την ηλικία.
Τι δίαιτα θα πρέπει να ακολουθήσω αν έχω αυξημένη χοληστερίνη;
Δείτε στο άρθρο του peptiko.gr τη δίαιτα για μείωση χοληστερίνης και το άρθρο για τη μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος.
Σύμφωνα με μελέτη network μετα-ανάλυση που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2022, το περγαμόντο, η μαγιά κόκκινου ρυζιού (red yeast rice) και η αγκινάρα είναι τα τρόφιμα που συμβάλλουν περισσότερο στη μείωση της LDL χοληστερίνης.
Όσον αφορά στο περγαμόντο, οι μελέτες έγιναν σε μικρό δείγμα ασθενών και συνεπώς δεν μπορούν να εξαχθούν ακόμα οριστικά αποτελέσματα. Το περγαμόντο περιέχει πολυφαινόλες όπως neoericitrin, neohesperidin, naringin, rutin, neodesmin, rhoifolin, poncirin και melitidin, οι οποίες αναστέλλουν την οξείδωση της LDL χοληστερόλης, ενεργοποιούν την κινάση της μονοφωσφορικής αδενοσίνης, έχουν αντιοξειδωτικές ιδιότητες, και κυρίως αναστέλλουν την hydroxymethylglutaryl coenzyme A (HMG-CoA) αναγωγάση, όπως ακριβώς κάνουν και οι στατίνες.
Η μαγιά κόκκινου ρυζιού είναι ένα παραδοσιακό κινέζικο φαρμακευτικό προϊόν που έχει και μαγειρικές χρήσεις, φαίνεται δε ότι μπλοκάρει το ένζυμο hydroxymethylglutaryl coenzyme A (HMG-CoA) αναγωγάση, η οποία είναι απαραίτητη για τη σύνθεση της χοληστερόλης. Η μαγιά κόκκινου ρυζιού περιέχει ως βασικό ενεργό συστατικό την μονακολίνη Κ, που είναι πανομοιότυπη με τη λοβαστατίνη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την Ασφάλεια Τροφίμων (EFSA) συνιστά ημερήσια πρόσληψη 10 mg μονακολίνης Κ για την διατήρηση των φυσιολογικών επιπέδων της χοληστερόλης στο αίμα. Το συμπλήρωμα αυτό θα πρέπει να λαμβάνεται μόνο κατόπιν υπόδειξης του θεράποντος ιατρού καθώς αντενδείκνυται σε περιπτώσεις ηπατοπάθειας, υπερευαισθησίας, αν ακολουθείται υπολιπιδαιμική αγωγή, καθώς και στις εγκύους και θηλάζουσες. Η μαγιά κόκκινου ρυζιού θεωρείται ως επιλογή σε ασθενείς που είναι υποψήφιοι για να λάβουν στατίνη και οι οποίοι είναι πιθανόν να εμφανίσουν ανεπιθύμητες ενέργειες λαμβάνοντας την στατίνη.
Το περγαμόντο, η μαγιά κόκκινου ρυζιού (red yeast rice) και η αγκινάρα φαίνεται ότι μειώνουν και τα τριγλυκερίδια. Δείτε ακόμα το άρθρο του peptiko.gr για τα τριγλυκερίδια.
Τα καλύτερα μελετημένα φαρμακευτικά διατροφικά σκευάσματα (nutraceuticals) για τη μείωση της LDL χοληστερίνης είναι οι φυτοστερόλες.
Δείτε αναλυτικά τα φαρμακευτικά διατροφικά σκευάσματα (nutraceuticals) που μειώνουν την χοληστερίνη στην παρακάτω Εικόνα. Όσα εφάπτονται της κάθετης γραμμής δεν δείχνουν κανένα όφελος στη μείωση της χοληστερίνης.
Για περισσότερες πληροφορίες δείτε το άρθρο: Osadnik T, et al. A network meta-analysis on the comparative effect of nutraceuticals on lipid profile in adults. Pharmacol Res 2022 Aug 18:106402.
Έχω χοληστερίνη 300, τι να κάνω;
Όταν η χοληστερίνη αυξηθεί πάνω από 300 mg/dL, ο κίνδυνος εμφράγματος αυξάνει πάνω από το διπλάσιο. Εάν η χοληστερίνη σας είναι πάνω από 300 mg/dL, επισκεφθείτε άμεσα έναν καρδιολόγο.