Αιμοπετάλια (PLT): Χαμηλά και αυξημένα

Γράφει η Αιματολόγος Ζωή Σαούλη, Θεσσαλονίκη, τηλ. 6944207979

Τι είναι τα αιμοπετάλια;

Τα αιμοπετάλια, γνωστά και ως θρομβοκύτταρα, platelets (PLT), είναι μικρά, σε σχήμα δίσκου, αιμοσφαίρια που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην πήξη του αίματος. Όταν τα αιμοφόρα αγγεία είναι κατεστραμμένα, τα αιμοπετάλια ενεργοποιούνται και σχηματίζουν ένα θρόμβο για την πρόληψη της απώλειας αίματος. Σε αυτό το άρθρο, θα μάθουμε για τη δομή και τη λειτουργία των αιμοπεταλίων και τη σημασία τους στη διατήρηση της υγείας του ανθρώπινου σώματος.

Αιμοπετάλια: Δομή

Τα αιμοπετάλια είναι τα μικρότερα από τα κύτταρα του αίματος, με μέση διάμετρο 2-3 μm. Σχηματίζονται στον μυελό των οστών από μεγακαρυοκύτταρα, τα οποία είναι μεγάλα κύτταρα που παράγουν χιλιάδες αιμοπετάλια κατακερματίζοντας το κυτταρόπλασμά τους. Τα αιμοπετάλια απελευθερώνονται στην κυκλοφορία του αίματος και κυκλοφορούν για περίπου 7-10 ημέρες πριν απομακρυνθούν από το ήπαρ και τη σπλήνα.

Τα αιμοπετάλια έχουν μια μοναδική δομή που αποτελείται από μια κυτταρική μεμβράνη, κυτταρόπλασμα και οργανύλλια. Η κυτταρική μεμβράνη είναι το πιο εξωτερικό στρώμα και αποτελείται από φωσφολιπίδια, χοληστερόλη και διάφορες πρωτεΐνες. Το κυτταρόπλασμα περιέχει πολυάριθμους κόκκους που αποθηκεύουν πρωτεΐνες, ένζυμα και άλλα μόρια που είναι απαραίτητα για τη λειτουργία των αιμοπεταλίων. Τα οργανύλλια των αιμοπεταλίων περιλαμβάνουν μιτοχόνδρια, τα οποία παράγουν ενέργεια για το κύτταρο, και ένα δίκτυο μικροσωληνίσκων που παρέχουν δομική υποστήριξη.

Αιμοπετάλια: Λειτουργία

Τα αιμοπετάλια παίζουν σημαντικότατο ρόλο στην πήξη του αίματος. Όταν ένα αιμοφόρο αγγείο είναι κατεστραμμένο, τα αιμοπετάλια ενεργοποιούνται και σχηματίζουν ένα θρόμβο για την πρόληψη περαιτέρω αιμορραγίας. Αυτή η διαδικασία είναι γνωστή ως αιμόσταση και περιλαμβάνει τρία στάδια: προσκόλληση αιμοπεταλίων, ενεργοποίηση και συσσώρευση.

Προσκόλληση αιμοπεταλίων: Όταν ένα αιμοφόρο αγγείο έχει υποστεί βλάβη, το εκτεθειμένο κολλαγόνο και άλλες πρωτεΐνες στο υποενδοθηλιακό κυτταρόπλασμα προσελκύουν τα αιμοπετάλια. Τα αιμοπετάλια συνδέονται με αυτές τις πρωτεΐνες μέσω υποδοχέων στην κυτταρική τους μεμβράνη, ιδιαίτερα του συμπλέγματος γλυκοπρωτεΐνης Ib/IX/V, και ενεργοποιούνται.

Ενεργοποίηση αιμοπεταλίων: Τα ενεργοποιημένα αιμοπετάλια αλλάζουν σχήμα και απελευθερώνουν το περιεχόμενο των κοκκίων τους στη γύρω περιοχή. Αυτά τα κοκκία περιέχουν μόρια όπως η διφωσφορική αδενοσίνη (ADP), η θρομβοξάνη Α2 και ο παράγοντας von Willebrand (vWF), τα οποία προσελκύουν και ενεργοποιούν άλλα αιμοπετάλια.

Συσσώρευση αιμοπεταλίων: Τα ενεργοποιημένα αιμοπετάλια συσσωματώνονται και σχηματίζουν ένα θρόμβο αιμοπεταλίων που σφραγίζει το κατεστραμμένο αιμοφόρο αγγείο. Αυτή η διαδικασία είναι επίσης γνωστή ως συσσωμάτωση αιμοπεταλίων και διευκολύνεται από την αλληλεπίδραση των υποδοχέων ινωδογόνου και γλυκοπρωτεΐνης IIb/IIIa στην επιφάνεια των αιμοπεταλίων.

Εκτός από το ρόλο τους στην αιμόσταση, τα αιμοπετάλια παίζουν επίσης ζωτικό ρόλο στη φλεγμονή και την επούλωση των πληγών. Τα αιμοπετάλια απελευθερώνουν αυξητικούς παράγοντες όπως ο αυξητικός παράγοντας που προέρχεται από αιμοπετάλια (PDGF), ο αυξητικός μεταγραφικός παράγοντας βήτα (TGF-β) και ο αγγειακός ενδοθηλιακός αυξητικός παράγοντας (VEGF), οι οποίοι διεγείρουν την κυτταρική διαίρεση και το σχηματισμό νέων αιμοφόρων αγγείων.

Αιμοπετάλια: Διαταραχές

Αρκετές διαταραχές μπορεί να επηρεάσουν τη λειτουργία των αιμοπεταλίων, οδηγώντας σε υπερβολική αιμορραγία ή πήξη. Μερικές από αυτές τις διαταραχές περιλαμβάνουν:

1. Θρομβοπενία: Πρόκειται για μια κατάσταση κατά την οποία υπάρχουν πολύ λίγα αιμοπετάλια στο αίμα, που οδηγεί σε αυξημένη αιμορραγία. Μπορεί να προκληθεί από διαταραχές του μυελού των οστών, αυτοάνοσα νοσήματα, ιογενείς λοιμώξεις ή φάρμακα.
2. Θρομβοκυττάρωση: Πρόκειται για μια κατάσταση κατά την οποία υπάρχουν πάρα πολλά αιμοπετάλια στο αίμα, οδηγώντας σε αυξημένο κίνδυνο θρόμβων αίματος. Μπορεί να προκληθεί από γενετικές μεταλλάξεις ή άλλες υποκείμενες παθήσεις.
3. Αιμορροφιλία: Πρόκειται για μια γενετική διαταραχή κατά την οποία το αίμα δεν πήζει σωστά λόγω έλλειψης παραγόντων πήξης, συμπεριλαμβανομένων των αιμοπεταλίων.
4. Νόσος Von Willebrand: Πρόκειται για μια γενετική διαταραχή κατά την οποία το σώμα δεν παράγει αρκετό παράγοντα von Willebrand.
5. Διαταραχές της λειτουργίας των αιμοπεταλίων: Πρόκειται για καταστάσεις στις οποίες τα αιμοπετάλια δεν λειτουργούν σωστά, οδηγώντας σε υπερβολική αιμορραγία ή πήξη. Μπορούν να προκληθούν από γενετικές μεταλλάξεις ή επίκτητες καταστάσεις όπως φάρμακα ή νόσοι.
6. Ιδιοπαθής θρομβοπενική πορφύρα (ITP): Πρόκειται για μια αυτοάνοση διαταραχή κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται και καταστρέφει τα αιμοπετάλια, οδηγώντας σε χαμηλό αριθμό αιμοπεταλίων και αυξημένη αιμορραγία.
7. Θρομβωτική θρομβοπενική πορφύρα (TTP): Πρόκειται για μια σπάνια διαταραχή κατά την οποία σχηματίζονται θρόμβοι αίματος σε μικρά αιμοφόρα αγγεία σε όλο το σώμα, οδηγώντας σε χαμηλό αριθμό αιμοπεταλίων και αυξημένη αιμορραγία.
8. Θρομβοπενία που προκαλείται από ηπαρίνη (HIT): Πρόκειται για μια σπάνια κατάσταση κατά την οποία η χρήση του αντιπηκτικού ηπαρίνης οδηγεί στο σχηματισμό αντισωμάτων που ενεργοποιούν τα αιμοπετάλια και αυξάνουν τον κίνδυνο θρόμβων αίματος.

Η θεραπεία για τις διαταραχές των αιμοπεταλίων εξαρτάται από την υποκείμενη αιτία και μπορεί να περιλαμβάνει φάρμακα, μεταγγίσεις αίματος ή χειρουργική επέμβαση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να συνιστώνται αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως η αποφυγή ορισμένων φαρμάκων ή τροφών.

Αιμοπετάλια: Τιμές

Οι φυσιολογικές τιμές αιμοπεταλίων στους ενήλικες κυμαίνονται μεταξύ 150.000 και 450.000 /μL αίματος. Ωστόσο, αυτό το εύρος τιμών μπορεί να διαφέρει ελαφρώς ανάλογα με το εργαστήριο και την ηλικία και το φύλο του ατόμου.

Χαμηλά αιμοπετάλια θεωρούνται κάτω από 150.000 /μL αίματος (θρομβοπενία) και μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο αιμορραγίας.

Υψηλά αιμοπετάλια θεωρούνται πάνω από 450.000 /μL αίματος (θρομβοκυττάρωση) και μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο θρόμβωσης του αίματος.

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο αριθμός των αιμοπεταλίων από μόνος του δεν παρέχει πλήρη εικόνα της λειτουργίας των αιμοπεταλίων. Οι δοκιμές λειτουργίας των αιμοπεταλίων, όπως ο χρόνος ροής, ο χρόνος πήξης και η συσσώρευση αιμοπεταλίων, μπορεί να είναι απαραίτητες για την αξιολόγηση της λειτουργίας των αιμοπεταλίων και την αξιολόγηση του κινδύνου αιμορραγίας ή πήξης.

Αυξημένα αιμοπετάλια: Αιτίες

Τα αίτια που μπορεί να προκαλέσουν αυξημένα αιμοπετάλια μπορεί να περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:

1. Φλεγμονή: Η φλεγμονή που προκαλείται από λοιμώξεις, αυτοάνοσες διαταραχές ή χρόνιες ασθένειες μπορεί να διεγείρει την παραγωγή αιμοπεταλίων στο μυελό των οστών.
2. Σιδηροπενική αναιμία: Η σιδηροπενική αναιμία μπορεί να προκαλέσει θρομβοκυττάρωση ως αντισταθμιστικό μηχανισμό για την αύξηση της παραγωγής αιμοπεταλίων.
3. Καρκίνος: Ορισμένοι τύποι καρκίνου, όπως η λευχαιμία και το λέμφωμα, μπορεί να προκαλέσουν αύξηση του αριθμού των αιμοπεταλίων.
4. Χειρουργική επέμβαση ή τραύμα: Η χειρουργική επέμβαση ή το τραύμα μπορεί να προκαλέσει προσωρινή αύξηση του αριθμού των αιμοπεταλίων ως μέρος της θεραπευτικής απόκρισης του σώματος.
5. Σπληνεκτομή: Η σπληνεκτομή ή η αφαίρεση του σπλήνα μπορεί να προκαλέσει αύξηση του αριθμού των αιμοπεταλίων λόγω της απουσίας του οργάνου που είναι υπεύθυνο για το φιλτράρισμα και την αφαίρεση των παλαιών αιμοπεταλίων από το αίμα.
6. Φάρμακα: Ορισμένα φάρμακα, όπως τα στεροειδή και η επινεφρίνη, μπορεί να προκαλέσουν αύξηση του αριθμού των αιμοπεταλίων.
7. Ιδιοπαθής θρομβοκυττάρωση: Η ιδιοπαθής θρομβοκυττάρωση είναι μια σπάνια διαταραχή του αίματος κατά την οποία ο μυελός των οστών παράγει πάρα πολλά αιμοπετάλια.

Χαμηλά αιμοπετάλια: Αιτίες

Τα αίτια που μπορεί να προκαλέσουν χαμηλά αιμοπετάλια μπορεί να περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:

1. Ιογενείς λοιμώξεις: Ορισμένες ιογενείς λοιμώξεις, όπως ο δάγγειος πυρετός και η ηπατίτιδα C, μπορεί να προκαλέσουν θρομβοπενία.
2. Φάρμακα: Δείτε παρακάτω αναλυτικά τα φάρμακα που ρίχνουν τα αιμοπετάλια.
3. Αυτοάνοσες διαταραχές: Οι αυτοάνοσες διαταραχές, όπως ο λύκος και η ρευματοειδής αρθρίτιδα, μπορούν να προκαλέσουν προσβολή του ανοσοποιητικού συστήματος στα αιμοπετάλια, οδηγώντας σε θρομβοπενία.
4. Εγκυμοσύνη: Η εγκυμοσύνη μπορεί να προκαλέσει θρομβοπενία λόγω της αυξημένης ζήτησης για αιμοπετάλια και των επιπτώσεων των ορμονικών αλλαγών στο σώμα.
5. Κατανάλωση αλκοόλ: Η μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει θρομβοπενία επηρεάζοντας την παραγωγή και τη λειτουργία των αιμοπεταλίων.
6. Διαταραχές του μυελού των οστών: Διαταραχές του μυελού των οστών, όπως η λευχαιμία και το μυελοδυσπλαστικό σύνδρομο, μπορεί να επηρεάσουν την παραγωγή αιμοπεταλίων και να προκαλέσουν θρομβοπενία.
7. Κληρονομικές διαταραχές: Κληρονομικές διαταραχές όπως το σύνδρομο Wiskott-Aldrich και το σύνδρομο Bernard-Soulier μπορεί να επηρεάσουν την παραγωγή ή τη λειτουργία των αιμοπεταλίων και να προκαλέσουν θρομβοπενία.
8. Χημειοθεραπεία ή ακτινοθεραπεία: Η χημειοθεραπεία ή η ακτινοθεραπεία μπορεί να επηρεάσει την παραγωγή αιμοπεταλίων στο μυελό των οστών, οδηγώντας σε θρομβοπενία.

Φάρμακα που ρίχνουν τα αιμοπετάλια

Υπάρχουν πολλά φάρμακα που ρίχνουν τα αιμοπετάλια, οδηγώντας σε θρομβοπενία. Μερικά από τα συχνά χρησιμοποιούμενα φάρμακα που μπορούν να ρίξουν τα αιμοπετάλια περιλαμβάνουν:

• Χημειοθεραπεία: Η χημειοθεραπεία που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία του καρκίνου μπορεί να επηρεάσει την παραγωγή αιμοπεταλίων στο μυελό των οστών, οδηγώντας σε θρομβοπενία.
• Ηπαρίνη: Η ηπαρίνη είναι ένας τύπος αντιπηκτικού φαρμάκου που μπορεί να προκαλέσει θρομβοπενία που προκαλείται από την ηπαρίνη (HIT), μια κατάσταση κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα παράγει αντισώματα που ενεργοποιούν τα αιμοπετάλια και αυξάνουν τον κίνδυνο θρόμβωσης του αίματος.
• Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ): Τα ΜΣΑΦ όπως η ασπιρίνη και η ιβουπροφαίνη μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία των αιμοπεταλίων και να αυξήσουν τον κίνδυνο αιμορραγίας.
• Αντιβιοτικά: Ορισμένα αντιβιοτικά όπως η βανκομυκίνη, η πενικιλλίνη και οι σουλφοναμίδες μπορούν να προκαλέσουν θρομβοπενία κατά την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα καταστρέφει τα αιμοπετάλια.
• Αντισπασμωδικά: Τα αντισπασμωδικά όπως η καρβαμαζεπίνη και η φαινυτοΐνη μπορούν να προκαλέσουν θρομβοπενία επηρεάζοντας την παραγωγή αιμοπεταλίων στο μυελό των οστών.
• Διουρητικά: Διουρητικά όπως η φουροσεμίδη και η υδροχλωροθειαζίδη μπορεί να προκαλέσουν θρομβοπενία επηρεάζοντας την παραγωγή αιμοπεταλίων στο μυελό των οστών.
• Αντιαιμοπεταλιακά: Τα αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα όπως η κλοπιδογρέλη και η τικλοπιδίνη χρησιμοποιούνται για την πρόληψη θρόμβων αίματος, αλλά μπορούν επίσης να προκαλέσουν θρομβοπενία επηρεάζοντας τη λειτουργία των αιμοπεταλίων.

Χαμηλά αιμοπετάλια: Θάνατος

Ο χαμηλός αριθμός αιμοπεταλίων, γνωστός και ως θρομβοπενία, μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο αιμορραγίας. Ενώ είναι πιθανό τα χαμηλά αιμοπετάλια να οδηγήσουν σε θάνατο, αυτό δεν είναι συχνό και συνήθως συμβαίνει μόνο σε σοβαρές περιπτώσεις θρομβοπενίας.

Η σοβαρότητα της θρομβοπενίας καθορίζεται από τον αριθμό των αιμοπεταλίων και την υποκείμενη αιτία της νόσου. Οι ήπιες περιπτώσεις θρομβοπενίας μπορεί να μην προκαλούν συμπτώματα, ενώ οι σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε αυτόματη αιμορραγία ή μώλωπες, ειδικά στο δέρμα, τα ούλα ή τη μύτη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η σοβαρή θρομβοπενία μπορεί να οδηγήσει σε αιμορραγία στον εγκέφαλο ή σε άλλα ζωτικά όργανα, η οποία μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή.

Αιμοπετάλια: Συμπέρασμα

Τα αιμοπετάλια είναι μικρά αιμοσφαίρια που παίζουν κρίσιμο ρόλο στο σύστημα πήξης του αίματος του σώματος. Σχηματίζονται στο μυελό των οστών και κυκλοφορούν στο αίμα, όπου ενεργοποιούνται ως απόκριση σε τραυματισμό. Τα αιμοπετάλια σχηματίζουν ένα πήγμα / θρόμβο για την πρόληψη περαιτέρω αιμορραγίας και απελευθερώνουν επίσης μόρια που διεγείρουν την επούλωση των πληγών και τη φλεγμονή. Διαταραχές που επηρεάζουν τη λειτουργία των αιμοπεταλίων μπορεί να οδηγήσουν σε υπερβολική αιμορραγία ή πήξη και μπορεί να απαιτήσουν ιατρική παρέμβαση. Η κατανόηση του ρόλου των αιμοπεταλίων στο σώμα μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία των διαταραχών των αιμοπεταλίων, βελτιώνοντας τη συνολική υγεία και ευημερία των ατόμων.