Τι είναι η φλεγμονή στο σώμα ή στον οργανισμό και πώς προκαλείται;
Φλεγμονή είναι το σύνολο των τοπικών και συστηματικών αντιδραστικών μηχανισμών που κινητοποιεί το σώμα ή ο οργανισμός μας έναντι εξωγενών βλαπτικών παραγόντων, όπως λοιμώξεις (παράσιτα, βακτήρια, ιοί), τραυματισμοί, χημικά και τοξίνες, ώστε να αποκαταστήσει την υγεία. Οι μηχανισμοί αυτοί περιλαμβάνουν την απελευθέρωση αντισωμάτων και πρωτεϊνών (κυτοκίνες), καθώς και την αυξημένη αιματική ροή στην πάσχουσα περιοχή.
Η φλεγμονή στο σώμα εκφράζεται στην ιατρική ορολογία με την παραγωγική κατάληξη -ίτις ή -ίτιδα. Η δομή αυτή εκφράζεται ορολογικά με το μέρος του αντίστοιχου ιατρικού όρου που προηγείται της κατάληξης -ίτιδα (παραγωγικό θέμα) (π.χ. κόλ-ον: κολ-ίτιδα, οισοφάγ-ος: οισοφαγ-ίτιδα, πάγκρεας: παγκρεατ-ίτιδα, ήπαρ: ηπατ-ίτιδα, χοληδόχος κύστη: χολοκυστ-ίτιδα κλπ.). Ο όρος «φλεγμονή» προέρχεται από το ομηρικό ουσ. φλέγμα (= καύση, ανάφλεξη), περιγράφοντας έτσι το σύμπτωμα της θερμότητας. Από τον Ιπποκράτη κι έπειτα εδραιώθηκε στην ιατρική ορολογία.
Ποια είναι τα στάδια της φλεγμονής;
Η φλεγμονή ανάλογα με την διάρκειά της διακρίνεται σε:
- Οξεία φλεγμονή: Έχει περιορισμένη διάρκεια από λίγα λεπτά έως λίγες ημέρες, ανάλογα με την έκταση της βλάβης. Τα κύρια χαρακτηριστικά της οξείας φλεγμονής είναι οίδημα (εξίδρωση υγρού και πρωτεϊνών του πλάσματος και μετανάστευση λευκών αιμοσφαιρίων, κυρίως ουδετεροφίλων).
- Υποξεία φλεγμονή: Είναι το διάστημα μεταξύ της οξείας και της χρόνιας φλεγμονής και διαρκεί από λίγες ημέρες έως 2-6 εβδομάδες.
- Χρόνια φλεγμονή: διαρκεί από αρκετούς μήνες έως χρόνια ή ακόμα και εφ’ όρου ζωής, και συνήθως παρουσιάζεται με εξάρσεις και υφέσεις. Η έκταση και τα συμπτώματα της χρόνιας φλεγμονής ποικίλλουν ανάλογα με το αίτιο της βλάβης και την ικανότητα του οργανισμού να αποκαταστήσει την βλάβη. Η χρόνια φλεγμονή δυνατόν να συμβάλλει μακροπρόθεσμα στην πρόκληση καρκίνου ή άλλων σοβαρών παθήσεων (καρδιακή και αγγειακή νόσος, σακχαρώδης διαβήτης, άσθμα, νόσος Alzheimer κ.ά.)
Ποια είναι τα αίτια της χρόνιας φλεγμονής;
- Αδιάγνωστες και αθεράπευτες οξείες φλεγμονές
- Αυτοάνοσα νοσήματα (πχ. νόσος του Crohn, ελκώδης κολίτιδα, ρευματοειδής αρθρίτιδα, αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα κ.ά.)
- Μακροχρόνια έκθεση σε ερεθιστικούς παράγοντες (χημικά, κάπνισμα, αλκοόλ, παχυσαρκία)
Ποια είναι τα συμπτώματα της φλεγμονής;
Σύμφωνα με τον Κέλσο (1ος αι μ.Χ.), τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της φλεγμονής είναι:
- Rubor (ερυθρότητα)
- Tumor (οίδημα)
- Calor (θερμότητα)
- Dolor (πόνος)
στα οποία ο Γερμανός γιατρός, ανθρωπολόγος, παθολογοανατόμος, βιολόγος, συγγραφέας και πολιτικός, γνωστός για τη πρόοδό του στη δημόσια υγεία Rudolf Carl Virchow (1821-1902), 18 αιώνες αργότερα, πρόσθεσε:
- Functio laesa (απώλεια λειτουργικότητας)
Ανάλογα με το στάδιο και το είδος της φλεγμονής, τα συμπτώματα ενδεχομένως να περιλαμβάνουν κάποια από τα παρακάτω:
Συμπτώματα οξείας φλεγμονής:
- Πόνος
- Ερυθρότητα (φλεγμονή στο δέρμα)
- Οίδημα (πρήξιμο)
- Απώλεια λειτουργικότητας (πχ δυσκαμψία όταν προσβάλλεται κάποια άρθρωση)
- Πυρετός
- Ρίγος
- Αδυναμία / Καταβολή
- Πονοκέφαλος
- Ανορεξία
- Μυαλγίες
- Αυξημένες σφύξεις (παλμοί) ή αυξημένες αναπνοές το λεπτό
Συμπτώματα χρόνιας φλεγμονής:
Τα συμπτώματα της χρόνιας φλεγμονής είναι συνήθως λιγότερο θορυβώδη και είναι εύκολο να τα παραβλέψουμε. Συνήθη συμπτώματα της χρόνιας φλεγμονής είναι τα εξής:
- Καταβολή
- Χρόνιος πόνος
- Στρες ή κατάθλιψη
- Διάρροια ή δυσκοιλιότητα
- Πρόσληψη ή απώλεια σωματικού βάρους
- Λοιμώξεις που επιμένουν
Με ποιες εξετάσεις ελέγχουμε την φλεγμονή;
Πριν από οποιαδήποτε εργαστηριακή εξέταση, θα πρέπει να προγραμματίσετε οπωσδήποτε επίσκεψη στον ιατρό σας διότι προηγείται η λήψη ιστορικού και η κλινική εξέταση του ασθενούς. Οι εργαστηριακές εξετάσεις δεν έχουν κανένα νόημα χωρίς να έχει προηγηθεί η επίσκεψη στο ιατρείο ώστε να γίνει η διαφορική διάγνωση, πού μπορεί δηλαδή να οφείλεται η φλεγμονή.
Οι εργαστηριακές εξετάσεις που ενδεχομένως θα σας προτείνει ο γαστρεντερολόγος σας είναι σε πρώτη φάση αιματολογικές και εξετάσεις κοπράνων, όπως:
- Γενική αίματος (λευκά αιμοσφαίρια και τύπος)
- CRP
- Ταχύτητα καθίζησης ερυθρών ή ΤΚΕ
- Τρανσαμινάσες (SGOT και SGPT) για αποκλεισμό ηπατίτιδας (στεατοηπατίτιδας ή ιογενούς ηπατίτιδας)
- Αμυλάση ορού και ούρων για αποκλεισμό παγκρεατίτιδας
- Καλπροτεκτίνη κοπράνων για αποκλεισμό φλεγμονώδους νόσου του εντέρου (νόσου του Crohn ή ελκώδους κολίτιδας)
- Καλλιέργεια και παρασιτολογική κοπράνων σε περίπτωση διάρροιας
Άλλες εξετάσεις που ενδεχομένως να απαιτηθούν από τον γαστρεντερολόγο είναι:
- Γαστροσκόπηση (για έλεγχο οισοφαγίτιδας, γαστρίτιδας, δωδεκαδακτυλίτιδας)
- Κολονοσκόπηση (για έλεγχο κολίτιδας, όπως φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, μικροσκοπικής κολίτιδας κλπ.)
- Αξονική τομογραφία κοιλίας (για έλεγχο εκκολπωματίτιδας, παγκρεατίτιδας)
- Υπερηχογράφημα άνω κοιλίας (για έλεγχο χολαγγειίτιδας, χολοκυστίτιδας, παγκρεατίτιδας, λιπώδους νόσου του ήπατος κλπ.)
Πώς φεύγει η φλεγμονή;
Η φλεγμονή είναι μια φυσική διαδικασία της αποκατάστασης της υγείας από τον ίδιο τον οργανισμό μας. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως, θα πρέπει να χορηγηθεί θεραπεία ώστε να αποκαταστήσει τις μακροχρόνιες επιπτώσεις της φλεγμονής. Ανάλογα με το είδος, την εντόπιση, την έκταση και την βαρύτητα της φλεγμονής, τα φάρμακα που μπορεί να χρησιμοποιηθούν περιλαμβάνουν από αντιφλεγμονώδη, κορτιζόνη ή στεροειδή, συμπληρώματα διατροφής, έως πιο ειδικές θεραπείες όπως ανοσοκατασταλτικά και βιολογικούς παράγοντες. Δεν θα πρέπει να λαμβάνετε μόνοι σας φάρμακα χωρίς να σας τα έχει συστήσει ο θεράπων ιατρός σας.
Σημαντικό ρόλο παίζει και η δίαιτα πλούσια σε αντιοξειδωτικά και πολυφαινόλες, με τροφές χαμηλού γλυκαιμικού δείκτη και περιορισμένα κορεσμένα λιπαρά, όπως για παράδειγμα η Μεσογειακή δίαιτα ή διατροφή που περιγράφεται στο άρθρο του peptiko.gr εδώ. Σε περίπτωση παχυσαρκίας συνιστάται η προσπάθεια απώλειας βάρους.
Τέλος, το στρες και η κακή ψυχολογική κατάσταση επηρεάζουν δυσμενώς την πορεία αποκατάστασης της φλεγμονής. Η αντιβίωση για φλεγμονή στο πόδι δεν ενδείκνυται.