Αιματολογικές εξετάσεις σε κίρρωση ήπατος ή αλκοολική ηπατοπάθεια

Γράφει η Αιματολόγος Ζωή Σαούλη, Θεσσαλονίκη, τηλ. 6944207979

Ποια είναι τα κυριότερα ευρήματα στις αιματολογικές εξετάσεις σε ασθενείς με κίρρωση ήπατος ή αλκοολική ηπατοπάθεια;

Τα κυριότερα ευρήματα στις αιματολογικές εξετάσεις των ασθενών με κίρρωση ήπατος ή αλκοολική ηπατοπάθεια είναι:

• Θρομβοπενία ή θρομβοκυτταροπενία. Τα αιμοπετάλια είναι χαμηλά από τα πρώτα κιόλας στάδια της κίρρωσης ήπατος και αποτελούν το συχνότερο εύρημα. Η θρομβοπενία ή θρομβοκυτταροπενία οφείλεται κυρίως στην ανάπτυξη πυλαίας υπέρτασης (δηλαδή αύξηση της πίεσης στα αγγεία του ήπατος) και στην αύξηση του μεγέθους του σπλήνα (σπληνομεγαλία, υπερσπληνισμός). Το αυξημένο μέγεθος του σπλήνα προκαλεί προσωρινή παγίδευση του 90% των αιμοπεταλίων του αίματος στον σπλήνα. Εντούτοις, σπάνια η κατακράτηση αυτή οδηγεί σε σημαντική μείωση των αιμοπεταλίων του αίματος κάτω από 50.000 /mL και συνεπώς δεν υπάρχει ουσιαστικό πρόβλημα για τον ασθενή. Επιπλέον, η θρομβοπενία ή θρομβοκυτταροπενία δυνατόν να οφείλεται σε μειωμένη θρομβοποιητίνη. Στους ασθενείς με κατάχρηση αλκοόλ, η θρομβοπενία ή θρομβοκυτταροπενία δυνατόν επίσης να προκαλείται από άμεση τοξική δράση του αλκοόλ στα αιμοπετάλια.

• Αναιμία, δηλαδή χαμηλός αιματοκρίτης (<33,7%) και αιμοσφαιρίνη (αναιμία σημαίνει αιμοσφαιρίνη <12 g/dL στις γυναίκες και <13 g/dL στους άνδρες). Εμφανίζεται στην πορεία της κίρρωσης ήπατος (όχι στα αρχικά στάδια) και οφείλεται σε οξεία ή χρόνια απώλεια αίματος από το γαστρεντερικό σύστημα, σε ανεπάρκεια φυλλικού οξέος, στην σπληνομεγαλία (ή υπερσπληνισμό), στην καταστολή του μυελού των οστών δηλαδή ο μυελός των οστών δεν παράγει ερυθρά αιμοσφαίρια (απλαστική αναιμία), και σε αιμόλυση δηλαδή καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων (αιμολυτική αναιμία). Στους ασθενείς με κατάχρηση αλκοόλ, η αναιμία δυνατόν επίσης να οφείλεται είτε στην άμεση τοξική δράση του αλκοόλ στα ερυθρά αιμοσφαίρια, είτε στην φλεγμονή του συκωτιού (αλκοολική ηπατίτιδα / στεατοηπατίτιδα).

• Λευκοπενία και ουδετεροπενία. Λευκοπενία είναι η μείωση του αριθμού των ολικών λευκών αιμοσφαιρίων (φυσιολογικές τιμές λευκών αιμοσφαιρίων σε υγιείς ανθρώπους από 4.400 έως 11.000 /μL) και ουδετεροπενία είναι η μείωση του αριθμού των ουδετεροφίλων πολυμορφοπυρήνων λευκών αιμοσφαιρίων (ουδετερόφιλα <1500 /μL) του αίματος. Η λευκοπενία και η ουδετεροπενία οφείλονται στην σπληνομεγαλία με σπληνική οριοποίηση. Σε ασθενείς με κίρρωση ήπατος, οι φυσιολογικές τιμές των λευκών αιμοσφαιρίων διαφέρουν από τους υγιείς ανθρώπους και τιμές >7.000 /μL θα πρέπει να θεωρούνται αυξημένες και ύποπτες λοιμώξεως, όπως η αυτόματη βακτηριακή περιτονίτιδα. Επίσης, στους ασθενείς με κατανάλωση αλκοόλ, η αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων θεωρείται ύποπτη για αλκοολική στεατοηπατίτιδα ή οξεία αλκοολική ηπατίτιδα (όπου υπάρχει έντονη λευκοκυττάρωση με πολυμορφοπυρήνωση, μερικές φορές τα λευκά φτάνουν και σε επίπεδα λευχαιμοειδούς αντίδρασης, >40.000 /mm³).

• Μακροκυττάρωση (δηλαδή MCV >100 fL) λόγω έλλειψης βιταμίνης Β12 και φυλλικού οξέος. Στους ασθενείς με κατάχρηση αλκοόλ, η μακροκυττάρωση πιθανόν να οφείλεται στην αυξημένη εναπόθεση λιπιδίων στην επιφάνεια της κυτταρικής μεμβράνης των ερυθρών αιμοσφαιρίων (spur-cell), καθώς και στην άμεση τοξική επίδραση του αλκοόλ.

• Διαταραχές της πήξης του αίματος (παράταση / αύξηση του χρόνου προθρομβίνης). Το συκώτι παράγει τους περισσότερους από τους παράγοντες πήξεως και συνεπώς η κίρρωση ήπατος, εξαιτίας της ηπατικής ανεπάρκειας, σχετίζεται με διαταραχή της πηκτικότητας του αίματος που ανευρίσκεται με παράταση του χρόνου προθρομβίνης. Η παράταση αυτή δεν διορθώνεται με παρεντερική χορήγηση βιταμίνης Κ.

• Αυξημένη φεριτίνη (φερριτίνη) σε ασθενείς με αλκοολική στεατοηπατιτίδα, που οφείλεται σε απελευθέρωσή της από τα ηπατοκύτταρα λόγω φλεγμονής, και σχετίζεται με την ίνωση του ήπατος. Σε ασθενείς με αυξημένες τιμές φεριτίνης (φερριτίνης) ορού και σιδηροδεσμευτικής ικανότητας απαιτείται διαφορική διάγνωση από την πρωτοπαθή αιμοχρωμάτωση με αναζήτηση της μεταλλαγής C282T του γονιδίου ΗFΕ.

• Αυξημένη ΤΚΕ / ESR (ταχύτητα καθίζησης ερυθρών), λόγω πολυκλωνικής υπεργαμμασφαιριναιμίας της χρόνιας ηπατικής νόσου.

• Αυξημένη χολερυθρίνη ή υπερχολερυθριναιμία (>5 mg/dL) (κυρίως η άμεση χολερυθρίνη), που αυξάνει περισσότερο σε συνύπαρξη νεφρικής ανεπάρκειας ή αιμολυτικής αναιμίας (π.χ. από ερυθροκύτταρα «σαν σπιρούνια», spur-cell).

• Αυξημένο ουρικό οξύ ή υπερουριχαιμία (σε βαριά ηπατική ανεπάρκεια διαπιστώνεται χαμηλό ουρικό οξύ ή υποουριχαιμία), πολυπαραγοντικής αιτιολογίας, με πιθανά αίτια έμετοι ή τοξική δράση του αλκοόλ στα ουροφόρα σωληνάρια. Το ουρικό οξύ του ορού συχνά είναι αυξημένο, αλλά δεν απαιτείται θεραπευτική αντιμετώπιση σε ασυμπτωματικά άτομα (χωρίς ουρική αρθρίτιδα ή νεφρολιθίαση).

• Αυξημένη σφαιρίνη λόγω μετακίνησης βακτηριακών αντιγόνων από το ήπαρ στο λεμφικό ιστό.
• Αυξημένη ομοκυστεΐνη (HCY) ορού, που σχετίζεται με το μεταβολικό σύνδρομο και συνοδεύεται από αυξημένο κίνδυνο θρομβοεμβολικών επεισοδίων (έμφραγμα του μυοκαρδίου, εγκεφαλικό επεισόδιο, ισχαιμική κολίτιδα). Δες και σχετικό άρθρο στο peptiko.gr για την μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος.

Πότε θα πρέπει να απευθυνθώ σε αιματολόγο;

Η συμβολή του αιματολόγου στην όλη διερεύνηση ενός ασθενούς με κίρρωση ήπατος ή αλκοολική ηπατοπάθεια είναι σημαντική διότι, εκτός από τις εξετάσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω, ο αιματολόγος θα συμβάλει ουσιαστικά ελέγχοντας κάτω από το μικροσκόπιο το επίχρισμα του περιφερικού αίματος (πλακάκι), που θα δώσει άμεσα πληροφορίες για την σύσταση, την ποιότητα και την μορφή των λευκών, των ερυθρών αιμοσφαιρίων, και των αιμοπεταλίων.

References

1. Kountouras J, Zavos C, et al. Helicobacter pylori induced cognitive dysfunction might be associated with falls and fractures in cirrhosis. Hepatology 2013 Mar;57(3):1284.
2. Kountouras J, Zavos C, et al. Helicobacter pylori infection and liver cirrhosis: possible association with hepatic encephalopathy and/or post-hepatic encephalopathy cognitive impairment in patients with portal hypertension. Ann Gastroenterol 2014;27(3):285.
3. Kountouras J, Zavos C, et al. Helicobacter pylori might contribute to persistent cognitive impairment after resolution of overt hepatic encephalopathy. Clin Gastroenterol Hepatol 2011 Jul;9(7):624.
4. Kountouras J, Zavos C, et al. A possible impact of common worldwide environmental agents on the prognosis of critically ill cirrhotic patients. Liver Int 2014; (in press)