Τι είναι οι πέτρες στη χολή;
Οι χολόλιθοι είναι μικρές πέτρες που σχηματίζονται στο εσωτερικό της χοληδόχου κύστης. Το μέγεθός τους ποικίλει από μικροσκοπικές σαν λάσπη έως αρκετά μεγάλες.
Η συμπυκνωτική ικανότητα της χοληδόχου κύστεως μεταβάλλεται σε ορισμένες παθολογικές καταστάσεις (όπως επί φλεγμονωδών βλεννογονικών εξεργασιών) που συχνά συνοδεύονται από αύξηση της απορροφήσεως των χολικών αλάτων από τον βλεννογόνο της χοληδόχου κύστεως, κατάσταση που ευνοεί την ανάπτυξη χολολίθων. Ειδικότερα, οι χοληστερινικοί χολόλιθοι αναπτύσσονται σε χολή που είναι υπερκορεσμένη σε χοληστερόλη.
Η ανάπτυξη των χοληστερινικών χολολίθων εξελίσσεται σε 4 στάδια:
- Το ήπαρ παράγει παθολογική χολή υπερκορεσμένη σε χοληστερόλη (λιθογόνος χολή)
- Επέρχεται καθίζηση, ανάπτυξη μικροκρυστάλλων χοληστερόλης και πυρηνοποίησή τους (μικρολιθίαση)
- Στάδιο αναπτύξεως με συνεχιζόμενη συνάθροιση κρυστάλλων χοληστερόλης λόγω της υφιστάμενης λιθογόνου χολής και προοδευτική μεγέθυνση της μικρολιθιάσεως που οδηγεί με μακρολιθίαση (ορατοί χολόλιθοι)
- Συμπτωματικό στάδιο με μετακίνηση των χολολίθων και ενσφήνωσή τους στον κυστικό ή κοινό χοληδόχο πόρο, προκαλώντας τα προεξάρχοντα συμπτώματα της χολολιθιάσεως που περιλαμβάνουν άλγος και ίκτερο
Η ενσφήνωση του λίθου στον κυστικό πόρο οδηγεί σε στάση με αποτέλεσμα τη βλάβη του βλεννογόνου της χοληδόχου κύστεως και συνοδό φλεγμονή (χολοκυστίτιδα). Το αναπτυσσόμενο υγρό εντός της χοληδόχου κύστεως αρχικά είναι διαυγές και προκαλεί διάταση της χοληδόχου κύστεως (ύδρωπας). Ακολούθως, δυνατόν να επιμολυνθεί και να καταστεί πυώδες (εμπύημα χοληδόχου κύστεως). Τέλος, λόγω διατάσεως της χοληδόχου κύστεως δυνατόν να επέλθει ίσχαιμη νέκρωση λόγω πιέσεως των αγγείων του τοιχώματος που οδηγεί σε γάγγραινα με επακόλουθο την περιτονίτιδα.
Στην οξεία χολοκυστίτιδα από ενσφήνωση λίθου στον κυστικό πόρο δυνατόν να παρατηρείται ήπιος ίκτερος με χολερυθρίνη ορού που κυμαίνεται <3 mg/dL. Ο ίκτερος οφείλεται στην συνοδό φλεγμονή που προκαλεί εξωτερική πίεση του κοινού χοληδόχου πόρου.
Άνοδος της χολερυθρίνης >3 mg/dL υποδηλώνει συνοδό χοληδοχολιθίαση που απαντάται στο 50% των ικτερικών ασθενών με οξεία χολοκυστίτιδα. Η ενσφήνωση λίθου στο κοινό χοληδόχο πόρο προκαλεί στάση της χολής (ίκτερο) και ανάπτυξη βακτηριδίων που προκαλούν φλεγμονή στο χοληφόρο δέντρο (χολαγγειίτιδα).
Βαθύς ίκτερος (χολερυθρίνη >12 mg/dL) που επιμένει ή συνοδεύεται από ψηλαφητή-διατεταμένη χοληδόχος κύστη (σημείο Courvoisier) υποδηλώνει εξωηπατική απόφραξη χοληφόρων που συχνά οφείλεται σε ύπαρξη καρκίνου (παγκρέατος) προκαλούσα απόφραξη του κοινού χοληδόχου πόρου ακόμη και επί παρουσίας λίθων εντός της χοληδόχου κύστεως. Αντίθετα στον αποφρακτικό ίκτερο από χολολιθίαση, η χοληδόχος κύστη λόγω φλεγμονής ή προηγηθείσας ρίκνωσης δεν διατείνεται και δεν ψηλαφάται.
Πού εντοπίζεται ο πόνος στη χολή λόγω χολολιθίασης;
Στις περισσότερες περιπτώσεις οι χολόλιθοι (πέτρες) δεν προκαλούν κανένα σύμπτωμα. Εάν εμφανισθούν συμπτώματα αυτά περιλαμβάνουν τα εξής:
- Πόνος στην κοιλιά που εντοπίζεται στη δεξιά πλευρά ακριβώς κάτω από το θώρακα ή στο μέσο άνω τμήμα της κοιλιάς
- Ο πόνος στη χολή συνήθως είναι μεταγευματικός και πολλές φορές έχει προηγηθεί κάποιο λιπαρό γεύμα λίγες ώρες πιο μπροστά
- Πόνος στην πλάτη ή τον δεξιό ώμο
- Ναυτία και εμετός
Εάν γνωρίζετε ότι έχετε πέτρες στη χολή, αλλά δεν δημιουργούν συμπτώματα, τότε μάλλον δεν θα χρειαστείτε θεραπεία εφόσον το μέγεθός τους δεν είναι τέτοιο που να είναι επικίνδυνες να ενσφηνωθούν στα σωληνάκια της χολής. Μέγεθος χολολίθων από 0,4-1,5 εκατοστά θεωρείται επικίνδυνο για απόφραξη στα σωληνάκια της χολής.Όταν οι πέτρες στη χολή προκαλούν συμπτώματα τότε θα πρέπει να υποβληθείτε σε αφαίρεση της χοληδόχου κύστης (χολοκυστεκτομή) διότι τα συμπτώματα υποτροπιάζουν μετά από κάποιο χρονικό διάστημα και είναι επικίνδυνο να δημιουργηθούν επιπλοκές
Ποιες επιπλοκές προκαλούν οι πέτρες στη χολή;
- Ίκτερος, δηλαδή κίτρινο χρώμα στο δέρμα και τα μάτια
- Λοίμωξη και φλεγμονή (χολαγγειίτιδα, χολοκυστίτιδα)
- Ρήξη (δηλαδή σπάσιμο) της χοληδόχου κύστης και περιτονίτιδα, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο
- Παγκρεατίτιδα, δηλαδή φλεγμονή του παγκρέατος (ενός οργάνου που παράγει ορμόνες και ουσίες που διασπούν τις τροφές)
- Ύδρωπας χοληδόχου κύστεως
- Εμπύημα χοληδόχου κύστεως
Πώς μπορώ να ελέγξω αν έχω πέτρες στη χολή;
Ο γαστρεντερολόγος θα σας συστήσει μια απεικονιστική εξέταση της χοληδόχου κύστης και των χοληφόρων που λέγεται υπερηχογράφημα. Το υπερηχογράφημα είναι μια ανώδυνη εξέταση που χρησιμοποιεί ηχητικά κύματα για να απεικονίσει την χοληδόχο κύστη σας.
Ακόμη και αν οι εξετάσεις δείξουν ότι έχετε πέτρες στη χολή, αυτό δεν σημαίνει ότι ευθύνονται για τα συμπτώματά σας. Ο γαστρεντερολόγος θα σας συστήσει πιθανόν και άλλες εξετάσεις (αιματολογικές) για να επιβεβαιωθεί ότι τα συμπτώματά σας οφείλονται στις πέτρες στη χολή.
Πώς αντιμετωπίζονται οι πέτρες στη χολή;
Υπάρχουν σε γενικές γραμμές 4 επιλογές για την αντιμετώπιση της χολολιθίασης:
- Καμία θεραπεία. Αφορά όσους δεν έχουν κανένα σύμπτωμα, οι πέτρες στη χολή είναι τυχαίο εύρημα στο υπερηχογράφημα και έχουν μέγεθος που δεν μπορεί να προκαλέσει απόφραξη στα σωληνάκια της χολής (>1,5 εκατοστό).
- Χειρουργική επέμβαση για αφαίρεση της χοληδόχου κύστης με τις πέτρες (χολοκυστεκτομή). Η χολή που παράγεται στο συκώτι συνεχίζει να είναι λιθογόνος και μετά την αφαίρεση της χοληδόχου κύστης, δηλαδή συνεχίζει να δημιουργεί μικροσκοπικές πέτρες ή λάσπη και πιθανόν σε κάποια στιγμή στο μέλλον να εμφανισθούν άτυπα συμπτώματα εξαιτίας παρουσίας λάσπης στο σωληνάκι της χολής (χοληδόχο πόρο). Η πέψη δεν επηρεάζεται ιδιαίτερα μετά τη χολοκυστεκτομή αλλά πιθανόν να παρατηρηθούν διαρροϊκές κενώσεις ή φούσκωμα για κάποιο διάστημα μετά το χειρουργείο. Αργότερα τα συμπτώματα αυτά υποχωρούν.
- Φαρμακευτική θεραπεία διάλυσης των χολολίθων χωρίς χειρουργική αντιμετώπιση (χολοκυστεκτομή). Η θεραπεία αυτή διαρκεί από αρκετούς μήνες έως χρόνια και δεν εξασφαλίζει ότι δεν θα ξαναδημιουργηθούν πέτρες μετά τη διακοπή της θεραπείας. Το ποσοστό υποτροπής μετά από φαρμακευτική θεραπεία είναι 50% στα επόμενα 5 χρόνια.
Προσοχή! Επί ύπαρξης επιπλοκής της χολολιθίασης (χολαγγειίτιδα, χολοκυστίτιδα, παγκρεατίτιδα, ύδρωπας/εμπύημα χοληδόχου κύστεως), συνιστάται χολοκυστεκτομή με ή χωρίς προηγηθείσα ενδοσκοπική παλίνδρομη χολαγγειοπαγκρεατογραφία (ERCP), ανάλογα με την ύπαρξη ή όχι συνοδού χοληδοχολιθίασης. Ο γαστρεντερολόγος θα σας υποδείξει την κατάλληλη για την περίπτωσή σας θεραπεία ανάλογα με το μέγεθος της πέτρας που αποφράσσει ή δεν αποφράσσει τα σωληνάκια (χοληφόρα) και ανάλογα με το αν υπάρχουν συμπτώματα ή όχι.
Τι μπορώ να κάνω για να μην αποκτήσω πέτρες στη χολή;
Μπορείτε να ακολουθήσετε ένα υγιεινό διαιτολόγιο πλούσιο σε φυτικές ίνες, να διατηρείτε κανονικό σωματικό βάρος, εάν θέλετε να κάνετε δίαιτα για να χάσετε βάρος να φροντίσετε να μην χάσετε απότομα πολλά κιλά, και αν έχετε σακχαρώδη διαβήτη να τον κρατάτε ρυθμισμένο με την κατάλληλη αγωγή του διαβητολόγου.
Τι δίαιτα πρέπει να ακολουθώ αν έχω πέτρες στη χολή (χολολιθίαση);
Εάν έχετε χολολιθίαση θα πρέπει να ακολουθήσετε δίαιτα χωρίς λιπαρά. Αναλυτικές οδηγίες με Πίνακα τροφίμων μπορείτε να βρείτε στο άρθρο του peptiko.gr που περιγράφει τη Δίαιτα ασθενών με χολολιθίαση (πέτρες στη χολή).