Το μεταβολικό σύνδρομο αναφέρεται σε μια ομάδα καταστάσεων που συμβαίνουν μαζί και αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη τύπου 2 και άλλων προβλημάτων υγείας. Το μεταβολικό σύνδρομο χαρακτηρίζεται από έναν συνδυασμό παραγόντων όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση, τα υψηλά επίπεδα σακχάρου στο αίμα, το υπερβολικό σωματικό λίπος γύρω από τη μέση και τα μη φυσιολογικά επίπεδα χοληστερόλης ή τριγλυκεριδίων.
Το μεταβολικό σύνδρομο γίνεται ολοένα και πιο συχνό και υπολογίζεται ότι έως και το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού μπορεί να το έχει αλλά να το αγνοεί. Το μεταβολικό σύνδρομο συνδέεται με παράγοντες του τρόπου ζωής, όπως η διατροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε επεξεργασμένα τρόφιμα και ζάχαρη, η καθιστική ζωή και το κάπνισμα.
Το μεταβολικό σύνδρομο μπορεί να προληφθεί ή να αντιμετωπιστεί μέσω αλλαγών στον τρόπο ζωής, όπως η υγιεινή διατροφή, η τακτική σωματική άσκηση και η διακοπή του καπνίσματος. Το μεταβολικό σύνδρομο μπορεί επίσης να αντιμετωπιστεί με φάρμακα που στοχεύουν συγκεκριμένους παράγοντες κινδύνου, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση ή η υψηλή χοληστερόλη. Το μεταβολικό σύνδρομο απαιτεί προσοχή και λήψη μέτρων για τη μείωση του κινδύνου επιπλοκών και τη βελτίωση της συνολικής υγείας. Στο άρθρο που ακολουθεί μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά όλα όσα αφορούν το μεταβολικό σύνδρομο.
Τι είναι το μεταβολικό σύνδρομο;
Το μεταβολικό σύνδρομο αναφέρεται και ως σύνδρομο Χ, σύνδρομο αντίστασης στην ινσουλίνη, θανατηφόρο κουαρτέτο, ή σύνδρομο παχυσαρκίας-δυσλιπιδαιμίας.
Η παχυσαρκία, ιδιαίτερα η κοιλιακή, σχετίζεται με αντίσταση στην ινσουλίνη, την ορμόνη που παράγει το πάγκρεας και ρυθμίζει το σάκχαρο στο αίμα. Δηλαδή η ινσουλίνη σταματά να επιδρά στη χρησιμοποίηση της γλυκόζης και των λιπαρών οξέων που κυκλοφορούν στο αίμα, η αύξηση των οποίων συχνά οδηγεί σε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.
Η αντίσταση στην ινσουλίνη, η σχετιζόμενη υπερινσουλιναιμία και υπεργλυκαιμία, και οι λιποκυτταροκίνες (δηλαδή οι ορμόνες που παράγει ο λιπώδης ιστός) επίσης μπορεί να προκαλέσουν αγγειακή δυσλειτουργία, αύξηση της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων, υπέρταση, αγγειακή φλεγμονή και τελικά αθηροσκλήρωση στα αγγεία της καρδιάς.
Η παρουσία κοινών παραγόντων κινδύνου για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (ενηλίκων) και τη στεφανιαία νόσο της καρδιάς (κοιλιακή παχυσαρκία, υπεργλυκαιμία, δυσλιπιδαιμία, υπέρταση) οδήγησε στον ορισμό του λεγόμενου “μεταβολικού συνδρόμου“.
Η γενετική προδιάθεση (κληρονομικότητα), η έλλειψη σωματικής άσκησης και η κατανομή λίπους στο σώμα αποτελούν παράγοντες εκδήλωσης του σακχαρώδη διαβήτη και ανάπτυξης ισχαιμικής καρδιακής νόσου.
Ποια είναι τα διαγνωστικά κριτήρια του μεταβολικού συνδρόμου;
Υπάρχουν 5 “Σχολές” που έχουν προτείνει πώς πρέπει να ορίζεται το μεταβολικό σύνδρομο και έχουν προτείνει συγκεκριμένα κριτήρια. Τα συνηθέστερα κριτήρια που χρησιμοποιούνται είναι του National Cholesterol Education Program (NCEP) Adult Treatment Panel III (ATP III).
| Κριτήρια μεταβολικού συνδρόμου κατά NCEP ATP3 (2004): 3 ή περισσότερες από τις παρακάτω 5 παραμέτρους | Άνδρες | Γυναίκες |
| Γλυκόζη νηστείας | ≥100 mg/dL ή λήψη φαρμάκων για σακχαρώδη διαβήτη | ≥100 mg/dL ή λήψη φαρμάκων για σακχαρώδη διαβήτη |
| Χαμηλή HDL χοληστερίνη | <40 mg/dL ή λήψη φαρμάκων για χαμηλή HDL χοληστερίνη | <50 mg/dL ή λήψη φαρμάκων για χαμηλή HDL χοληστερίνη |
| Τριγλυκερίδια | ≥150 mg/dL ή λήψη φαρμάκων για αυξημένα τριγλυκερίδια | ≥150 mg/dL ή λήψη φαρμάκων για αυξημένα τριγλυκερίδια |
| Παχυσαρκία (Περιφέρεια μέσης) | ≥102 cm | ≥88 cm |
| Αρτηριακή υπέρταση | ≥130/85 mmHg ή λήψη αντιυπερτασικών φαρμάκων | ≥130/85 mmHg ή λήψη αντιυπερτασικών φαρμάκων |
Μεταβολικό σύνδρομο: Καταπολεμήστε το με αυτές τις τροφές
Αν και δεν υπάρχει συγκεκριμένη «δίαιτα για το μεταβολικό σύνδρομο», μπορείτε να ακολουθήσετε τις παρακάτω διατροφικές οδηγίες που είναι χρήσιμες για τα άτομα με μεταβολικό σύνδρομο:
- Επιλέξτε μη επεξεργασμένα τρόφιμα: Αυτά είναι συνήθως χαμηλότερα σε πρόσθετα σάκχαρα, αλάτι και ανθυγιεινά λίπη.
- Συμπεριλάβετε πολλά φρούτα και λαχανικά: Αυτά είναι πλούσια σε φυτικές ίνες, βιταμίνες και μέταλλα και μπορούν να βοηθήσουν στη μείωση του κινδύνου καρδιακών παθήσεων και άλλων χρόνιων παθήσεων.
- Επιλέξτε πηγές πρωτεΐνης με χαμηλά λιπαρά: Αυτές περιλαμβάνουν ψάρια, πουλερικά, φασόλια και όσπρια.
- Περιορίστε τα ανθυγιεινά λιπαρά: Αποφύγετε τα τρανς λιπαρά, τα οποία βρίσκονται σε πολλά επεξεργασμένα τρόφιμα και περιορίστε τα κορεσμένα λίπη από ζωικά προϊόντα.
- Επιλέξτε δημητριακά ολικής αλέσεως: Αυτά είναι υψηλότερα σε φυτικές ίνες και άλλα θρεπτικά συστατικά από τα επεξεργασμένα δημητριακά.
- Μειώστε τα πρόσθετα σάκχαρα: Αυτό περιλαμβάνει την αποφυγή ζαχαρούχων ποτών, καραμέλας και άλλων γλυκών.
- Ελέγξτε τα μεγέθη των μερίδων: Η υπερβολική κατανάλωση οποιουδήποτε φαγητού μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση βάρους και άλλους παράγοντες κινδύνου για μεταβολικό σύνδρομο.
- Περιορίστε την πρόσληψη νατρίου: Η υπερβολική κατανάλωση νατρίου μπορεί να συμβάλει στην υψηλή αρτηριακή πίεση, η οποία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για μεταβολικό σύνδρομο. Προσπαθήστε να περιορίσετε την πρόσληψη επεξεργασμένων τροφίμων, τα οποία συχνά είναι πλούσια σε νάτριο, και χρησιμοποιήστε βότανα και μπαχαρικά για να αρωματίσετε το φαγητό σας αντί για αλάτι.
- Επιλέξτε τρόφιμα με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη: Ο γλυκαιμικός δείκτης είναι ένα μέτρο του πόσο γρήγορα ένα τρόφιμο αυξάνει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Η επιλογή τροφών με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, όπως δημητριακά ολικής αλέσεως, φρούτα και λαχανικά, μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και στη μείωση του κινδύνου μεταβολικού συνδρόμου.
- Περιορίστε την κατανάλωση αλκοόλ: Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να συμβάλει στο μεταβολικό σύνδρομο. Εάν επιλέξετε να πιείτε, περιορίστε την πρόσληψή σας σε όχι περισσότερο από ένα ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και δύο ποτά την ημέρα για τους άνδρες.
- Πιείτε αρκετό νερό: Το να πίνετε αρκετό νερό μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα και στη μείωση του κινδύνου μεταβολικού συνδρόμου. Στόχος να πίνετε τουλάχιστον 8 ποτήρια νερό την ημέρα.
Βιβλιογραφία
- National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III). Third Report of the National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, and Treatment of High Blood Cholesterol in Adults (Adult Treatment Panel III) final report. Circulation 2002;106:3143-421.
- Grundy SM, Brewer HB Jr, Cleeman JI, Smith SC Jr, Lenfant C; American Heart Association; National Heart, Lung, and Blood Institute. Definition of metabolic syndrome: Report of the National Heart, Lung, and Blood Institute/American Heart Association conference on scientific issues related to definition. Circulation 2004;109:433-438.