Πού στοχεύει η πρόληψη του καρκίνου παχέος εντέρου;
Ο προληπτικός/προσυμπτωματικός έλεγχος του καρκίνου παχέος εντέρου στοχεύει στην πρώιμη ανεύρεση καρκίνου παχέος εντέρου, πριν εμφανισθούν συμπτώματα. Η μέθοδος που χρησιμοποιείται συνήθως λέγεται κολοσκόπηση (ή κολονοσκόπηση) εφόσον ελέγχεται όλο το παχύ έντερο ή ορθοσιγμοειδοσκόπηση εφόσον ελέγχεται μόνο το αριστερό κόλον. Η ενδοσκόπηση του παχέος εντέρου από τον ειδικό γαστρεντερολόγο στοχεύει στην έγκαιρη ανεύρεση και αφαίρεση αλλοιώσεων (πχ πολύποδες), οι οποίες θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε καρκίνο παχέος εντέρου έπειτα από χρόνια.
Δεν έχω οικογενειακό ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου. Χρειάζεται να κάνω προληπτικό έλεγχο;
Ναι. Σύμφωνα με τις θέσεις της Ελληνικής Γαστρεντερολογικής Εταιρείας, σε ανθρώπους χωρίς οικογενειακό ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου (δηλαδή σε όσους έχουν μέσο κίνδυνο διάγνωσης καρκίνου παχέος εντέρου), η έναρξη ελέγχου θα πρέπει να γίνεται στην ηλικία των 50 ετών και για τα δύο φύλα. Η συνέχιση του ελέγχου συνιστάται έως την ηλικία των 75 ετών. Η συνέχιση του ελέγχου στις ηλικίες 76-85 ετών εξατομικεύεται. Ο έλεγχος σταματά μετά την ηλικία των 86 ετών. Αν η αρχική εξέταση είναι αρνητική συστήνεται η επανάληψή της ανά 10 έτη, καθώς έχει φανεί πως σε αυτό το διάστημα υπάρχει πολύ μικρός κίνδυνος ανάπτυξης σημαντικών αδενωμάτων (δηλαδή πολυπόδων με δυνατότητα εξέλιξης σε καρκίνο).
Σύμφωνα με τις οδηγίες της Αμερικανικής Εταιρείας Καρκίνου, προτείνεται η έναρξη προληπτικής κολονοσκόπησης από τα 45 αντί από τα 50 έτη, έως την ηλικία των 75 ετών. Ο έλεγχος των ηλικιών μεταξύ 76-85 θα πρέπει να εξατομικεύεται κατά περίπτωση ανάλογα με την προτίμηση του καθενός, το προσδόκιμο επιβίωσης και τη γενικότερη κατάσταση υγείας του ατόμου, ενώ προληπτικός έλεγχος μετά τα 85 δεν συνιστάται.
Τι προβλέπει ο ΕΟΠΥΥ στην Ελλάδα?
Σύμφωνα με τον κανονισμό του ΕΟΠΥΥ (11/2018), με σκοπό την έγκαιρη διάγνωση και τη λήψη μέτρων για την πρόληψη της εκδήλωσης ή την αποτροπή της εμφάνισης νοσηρών καταστάσεων, παρέχονται στα πλαίσια της προληπτικής ιατρικής, τα εξής:
Για την πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του παχέος εντέρου, μικροσκοπική εξέταση ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης στα κόπρανα κάθε δύο (2) χρόνια σε άνδρες και γυναίκες ηλικίας πενήντα (50) έως εβδομήντα (70) ετών, και κολονοσκόπηση κάθε πέντε (5) έτη σε άνδρες και γυναίκες ηλικίας πενήντα (50) ετών και άνω ή κάθε έτος σε άνδρες και γυναίκες ηλικίας σαράντα (40) ετών και άνω, εφόσον ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου. Στην τελευταία περίπτωση απαιτείται παραπομπή ειδικού ιατρού.
Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου που ευθύνονται για τον καρκίνο παχέος εντέρου?
Πλέον είναι γνωστοί 19 περιβαλλοντικοί και λάιφ-στάιλ παράγοντες κινδύνου, καθώς επίσης και 64 γονιδιακές μεταλλάξεις που αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου παχέος εντέρου. Παραδείγματος χάριν, είναι γνωστό ότι η παχυσαρκία, η καθιστική ζωή, το κάπνισμα, και η κατανάλωση επεξεργασμένου ή κόκκινου κρέατος (μπέικον, λουκάνικα κλπ.) αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου παχέος εντέρου. Αντίθετα, η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, και για κάποιους η ασπιρίνη μειώνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου παχέος εντέρου.
Οι ερευνητές στην Αμερική εργάζονται να αναπτύξουν έναν αλγόριθμο στα πλαίσια της “precision prevention” (πρόληψης με ακρίβεια) του καρκίνου παχέος εντέρου, ο οποίος θα λαμβάνει υπόψη όλους αυτούς τους παράγοντες κινδύνου, και θα καθορίζει πότε θα πρέπει να ξεκινάει η προληπτική κολονοσκόπηση για τον κάθε άνθρωπο ξεχωριστά.
Έως τότε, θυμηθείτε: Η πρώτη προληπτική κολονοσκόπηση ξεκινάει στα 45 αν δεν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, ή από τα 50 σύμφωνα με τον κανονισμό του ΕΟΠΥΥ.
Έχω οικογενειακό ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου. Πότε πρέπει να ξεκινήσω τον προληπτικό έλεγχο;
Οι άνθρωποι με οικογενειακό ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου χωρίζονται σε δύο ομάδες:
- Όσοι έχουν συγγενή 1ου βαθμού με ιστορικό διάγνωσης καρκίνου παχέος εντέρου ή «προχωρημένου» αδενωματώδη πολύποδα (διάμετρος ≥1 εκ, ή παρουσία υψηλόβαθμης δυσπλασίας ή παρουσία λαχνωτού στοιχείου) σε ηλικία ≥60 ετών. Σύμφωνα με την Ελληνική Γαστρεντερολογική Εταιρεία, στα άτομα αυτά, συνιστάται προληπτική κολοσκόπηση (ή κολονοσκόπηση) από την ηλικία των 40 ετών και επί αρνητικών ευρημάτων ανά 10 έτη όπως στα άτομα με μέσο κίνδυνο για διάγνωση καρκίνου παχέος εντέρου.
- Όσοι έχουν συγγενή 1ου βαθμού ασθενούς με ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου ή προχωρημένου αδενωματώδη πολύποδα σε ηλικία <60 ετών ή 2 ή περισσότερων συγγενών 1ου βαθμού ασθενούς με ιστορικό καρκίνου παχέος εντέρου ή προχωρημένου αδενωματώδη πολύποδα σε οποιαδήποτε ηλικία. Σύμφωνα με την Ελληνική Γαστρεντερολογική Εταιρεία, στα άτομα αυτά, συνιστάται κολοσκόπηση (ή κολονοσκόπηση) από την ηλικία των 40 ετών ή 10 έτη πριν από την μικρότερη ηλικία διάγνωσης του καρκίνου παχέος εντέρου ή του πολύποδα και επί αρνητικής κολοσκόπησης (ή κολονοσκόπησης) ανά 5 έτη.
Έχω χειρουργηθεί για καρκίνο παχέος εντέρου. Πότε πρέπει να ξανακάνω έλεγχο;
Στους ασθενείς με προηγηθείσα κολεκτομή λόγω ανεύρεσης καρκίνου παχέος εντέρου, συνιστάται επανέλεγχος με κολοσκόπηση (ή κολονοσκόπηση) 1 χρόνο μετά την χειρουργική αφαίρεση του καρκίνου. Αν η αρχική κολοσκόπηση είναι φυσιολογική, η επόμενη κολοσκόπηση πραγματοποιείται μετά από 3 έτη. Αν και η δεύτερη κολοσκόπηση είναι φυσιολογική, η επόμενη κολοσκόπηση πραγματοποιείται μετά από 5 έτη.
Σε περίπτωση χαμηλής πρόσθιας εκτομής για καρκίνο ορθού, ενδοσκοπικός έλεγχος για παρουσία υποτροπής πραγματοποιείται κάθε 3-6 μήνες για τα πρώτα 2-3 έτη.
Έκανα κολοσκόπηση και ο γαστρεντερολόγος μου αφαίρεσε πολύποδα από το παχύ έντερο. Πότε πρέπει να ξανακάνω έλεγχο;
- Αν είχατε 1-2 μικρούς (<1 εκ.) αδενωματώδεις πολύποδες με χαμηλού βαθμού δυσπλασία, συνιστάται νέα κολοσκόπηση σε 5-10 χρόνια.
- Αν είχατε 3-10 μικρούς αδενωματώδεις πολύποδες ή έναν αδενωματώδη πολύποδα διαμέτρου >1 εκ. ή παρουσία λαχνωτών στοιχείων ή υψηλόβαθμη δυσπλασία, συνιστάται νέα κολοσκόπηση σε 3 χρόνια. Αν η κολοσκόπηση είναι φυσιολογική ή βρεθούν 1-2 μικροί αδενωματώδεις πολύποδες, η επόμενη κολοσκόπηση πραγματοποιείται μετά από 5 έτη.
- Αν είχατε >10 αδενωματώδεις πολύποδες σε μια εξέταση, συνιστάται νέα κολοσκόπηση σε χρονικό διάστημα < 3 ετών.
Έχω διαγνωσθεί με σύνδρομο οικογενούς πολυποδίασης. Κάθε πότε πρέπει να ελέγχομαι;
Ο ειδικός γαστρεντερολόγος που σας παρακολουθεί είναι υπεύθυνος να απαντήσει στην ερώτησή σας.
