Καρκίνος στομάχου

Καρκίνος στομάχου: Συχνότητα

Ο καρκίνος του στομάχου είναι από τους συχνότερους καρκίνους παγκοσμίως που προσβάλλει κυρίως ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας (άνω των 65 ετών). Η εκτίμηση της Αμερικανικής Εταιρείας Καρκίνου για τον γαστρικό καρκίνο (γνωστός και ως καρκίνος του στομάχου) στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής για το 2024 είναι:

• περίπου 26.890 νέες περιπτώσεις καρκίνου του στομάχου (16.160 στους άνδρες και 10.730 στις γυναίκες)
• περίπου 10.880 θάνατοι από καρκίνο στομάχου (6.490 άνδρες και 4.390 γυναίκες)

Η συχνότητα του καρκίνου του στομάχου εμφανίζει γεωγραφική κατανομή και είναι αυξημένη στην Ασία, την Ανατολική Ευρώπη και τη Νότια Αμερική. Στην Ελλάδα η συχνότητα του καρκίνου του στομάχου είναι 11,1 περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμού κατ’ έτος, χαμηλότερη σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΠΟΥ που δημοσιεύθηκαν το 2020, οι θάνατοι από καρκίνο του στομάχου στην Ελλάδα έφτασαν τους 1.535 ή το 1,52% των συνολικών θανάτων. Το ποσοστό θνησιμότητας προσαρμοσμένο στην ηλικία είναι 5,85 ανά 100.000 πληθυσμού γεγονός που κατατάσσει την Ελλάδα στη θέση #95 στον κόσμο (χαμηλά).

Καρκίνος στομάχου: Ταξινόμηση

Έως σήμερα υπάρχουν δύο ταξινομήσεις για τον καρκίνο του στομάχου, η κατά Lauren (γαστρικός καρκίνος εντερικού και διαχύτου τύπου) και η κατά ΠΟΥ (θηλώδες, σωληνώδες, βλεννώδες, signet-ring, και αδιαφοροποίητο αδενοκαρκίνωμα). Οι ταξινομήσεις αυτές δεν παίζουν κανέναν απολύτως ρόλο στην θεραπεία του καρκίνου του στομάχου και δίνεται η ίδια θεραπεία σε όλους τους τύπους.

Προσφάτως, προτάθηκε μια νέα ταξινόμηση από το Ινστιτούτο Καρκίνου Dana Farber στο Cleveland των ΗΠΑ, που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο περιοδικό NATURE, σύμφωνα με την οποία διακρίνονται 4 διαφορετικοί τύποι καρκίνου του στομάχου, με ξεχωριστά χαρακτηριστικά μοριακής βιολογίας. Στο μέλλον η θεραπεία του καρκίνου του στομάχου αναμένεται ότι θα είναι διαφορετική για καθέναν από τους 4 αυτούς τύπους. Εντούτοις, απαιτείται πρώτα να επιβεβαιωθεί αν η ταξινόμηση αυτή δεν παρουσιάζει γεωγραφικές διαφοροποιήσεις μεταξύ Αμερικής, Ευρώπης, και Ασίας, προτού γίνει αποδεκτή παγκοσμίως.

Πού οφείλεται ο καρκίνος του στομάχου;

Οι 10 κυριότεροι παράγοντες που έχουν ενοχοποιηθεί για τον καρκίνο στομάχου είναι οι εξής:

1. Διατροφικές συνήθεις. Μελέτη από το World Cancer Research Fund (WCRF) που ανακοινώθηκε πρόσφατα έδειξε ότι η καθημερινή κατανάλωση 50 γρ. επεξεργασμένου κρέατος (πχ μπέικον, ζαμπόν, παστουρμά, σαλάμι) αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του στομάχου. Επίσης, οι άνθρωποι που καταναλώνουν τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε αλάτι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του στομάχου. Αντίθετα, όσοι ακολουθούν μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες φαίνεται ότι διατρέχουν μειωμένο κίνδυνο καρκίνο στομάχου. Ειδικότερα, οι φυτικές ίνες που περιέχονται στα δημητριακά φαίνεται ότι προστατεύουν από τον διαχύτου τύπου καρκίνο στομάχου, αλλά όχι από τον εντερικού τύπου καρκίνο.
2. Παχυσαρκία. Η αύξηση του σωματικού βάρους πάνω από το φυσιολογικό αποτελεί παράγοντα κινδύνου για τον καρκίνο του στομάχου, σύμφωνα με πλήθος επιδημιολογικών μελετών. Σε πρόσφατη μετανάλυση 9492 περιπτώσεων καρκίνου στομάχου, οι συμμετέχοντες με δείκτη μάζας σώματος >25 kg/m² (υπέρβαροι και παχύσαρκοι) είχαν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στομάχου.
3. Κάπνισμα. Μετανάλυση 42 μελετών από όλον τον κόσμο έδειξε ότι το κάπνισμα (ενεργητικό ή παθητικό) αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του στομάχου κατά 1,5 φορά. Αν και οι άνδρες καπνιστές φαίνεται ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο, κυρίως λόγω της προστατευτικής επίδρασης των ορμονών στις γυναίκες, εντούτοις δεν θα πρέπει να παραγνωρίζεται ο βλαπτικός ρόλος του καπνίσματος και στο θήλυ φύλο. Η ορμονική προστασία στις γυναίκες έχει παρατηρηθεί τόσο στις χώρες με χαμηλή όσο και στις χώρες με υψηλή ενδημικότητα του καρκίνου του στομάχου. Είναι ενδιαφέρον ότι, σύμφωνα με μελέτη, 10 χρόνια μετά τη διακοπή του καπνίσματος, ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου του στομάχου επανέρχεται στα φυσιολογικά επίπεδα όπως και στον γενικό πληθυσμό, και συνεπώς συνιστάται ανεπιφύλακτα η έγκαιρη διακοπή του καπνίσματος.
4. Αλκοόλ. Αν και η μικρή κατανάλωση αλκοόλ φαίνεται ότι δεν αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου στομάχου, θα πρέπει να αποφεύγεται η συστηματική και μεγάλη κατανάλωση αλκοόλ, επειδή αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο μεταλλαγών και καρκινογένεσης. Επισημαίνεται ότι η ασφαλής και λελογισμένη κατανάλωση αλκοόλ δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τις 3-4 μονάδες για τους άνδρες και τις 2-3 μονάδες για τις γυναίκες. Στις γυναίκες η απορρόφηση και ο μεταβολισμός του αλκοόλ γίνεται με πιο αργό ρυθμό, γιαυτό οι γυναίκες θα πρέπει να καταναλώνουν μικρότερη ποσότητα αλκοόλ.
5. Επαγγελματική έκθεση. Εργαζόμενοι σε ορυχεία, εργοστάσια πλαστικών ή ατσαλιού, φαίνεται ότι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του στομάχου.
6. Χρόνια γαστρίτιδα και πεπτικό έλκος. Οι ασθενείς με χρόνιο πρόβλημα φλεγμονής στομάχου, η οποία διαπιστώνεται ιστολογικώς (δηλαδή με βιοψίες κατά τη γαστροσκόπηση) ως γαστρική ατροφία, εντερική μεταπλασία, και δυσπλασία του βλεννογόνου του στομάχου έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο καρκίνου στομάχου. Η εντερική μεταπλασία σχετίζεται με εντερικού τύπου καρκίνο στομάχου. Ειδικότερα δε στους ασθενείς με πεπτικό έλκος, η μεγαλύτερη συχνότητα ανάπτυξης καρκίνου στομάχου πιθανόν οφείλεται σε συνύπαρξη ενός Gram αρνητικού μικροαερόφιλου βακτηριδίου που λέγεται Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού.
7. Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Πρόκειται για ένα κοινό μικρόβιο του στομάχου που προσβάλλει τους μισούς Έλληνες και το οποίο, εκτός από έλκος στομάχου και δωδεκαδακτύλου, προκαλεί καρκίνο στομάχου και MALT λέμφωμα, αποτελεί δε καρκινογόνο τάξης Ι, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Το Ελικοβακτηρίδιο εντοπίζεται κυρίως σε χώρες με χαμηλό επίπεδο υγιεινής, και προσβάλλει κυρίως ανθρώπους χαμηλότερης κοινωνικο-οικονομικής τάξης. Εντούτοις, οι στρατηγικές θεραπείας εκρίζωσης του Ελικοβακτηριδίου που εφαρμόζονται τα τελευταία χρόνια καθώς και η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής οδήγησαν σε μείωση της συχνότητας του καρκίνου του στομάχου στον Δυτικό κόσμο. Παρόλα αυτά, δεν συνιστάται μαζικός έλεγχος και εκρίζωση του Ελικοβακτηριδίου στον γενικό πληθυσμό, κυρίως λόγω του υψηλού οικονομικού κόστους αλλά και εξαιτίας της ανάπτυξης αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά.
8. Ιός Epstein-Barr (EBV). Υπολογίζεται ότι περίπου το 5-10% των καρκίνων στομάχου οφείλονται στον ιό EBV, ο οποίος φαίνεται ότι επιδρά επάνω σε ογκογονίδια που ρυθμίζουν τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό. Ο καρκίνος στομάχου από τον EBV φαίνεται ότι προσβάλλει κυρίως άνδρες, δεν διηθεί τους λεμφαδένες και έχει καλύτερη πρόγνωση.
9. Μεταλλαγές γονιδίων. Η παρατήρηση ότι η συχνότητα του καρκίνου του στομάχου είναι αυξημένη ενδοοικογενειακά, οδηγεί στο συμπέρασμα ότι πιθανόν ευθύνονται διάφορα γονίδια, όπως η μεταλλαγή της E-cadherin, που είναι μια πρωτεΐνη κυτταρικής συγκόλλησης. Στον κληρονομικό καρκίνο του στομάχου, υπάρχει μεταλλαγή στο γονίδιο αυτό και απουσιάζει η κυτταρική συγκόλληση, που οδηγεί σε διαχύτου τύπου καρκίνο στομάχου.
10. Ομάδα αίματος. Για χρόνια είναι γνωστό ότι οι άνθρωποι με ομάδα αίματος Α έχουν 20% μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στομάχου (κατά κύριο λόγο διαχύτου τύπου) από ότι οι άνθρωποι με ομάδες αίματος ΑΒ, Β, ή Ο. Ο κίνδυνος αυτός δεν οφείλεται στην ίδια την ομάδα αίματος Α, αλλά στα γονίδια που σχετίζονται με αυτήν την ομάδα.

References

1. Zavos C. Stem cell in gastric and colorectal malignancies. Hepatogastroenterology 2006;53(Suppl I):A44; OP55.
2. Zavos C, et al. An unusual case of unresectable advanced gastric adenocarcinoma with macroscopic appearance mimicking erosive gastritis. Dig Liver Dis 2008;40(Suppl 1):S182; PO.31.
3. Zavos C, et al. An unusual case of unresectable advanced gastric adenocarcinoma with macroscopic appearance mimicking erosive gastritis. Hepatogastroenterology 2008;55(Suppl I):A174; P155, Ref No: 38.
4. Kountouras J, Zavos C, et al. New concepts of molecular biology on gastric carcinogenesis. Hepatogastroenterology 2005;52:1305-12.
5. Kountouras J, Zavos C, et al. Molecular mechanisms associated with aggressiveness of alpha-fetoprotein-positive gastric cancer. Hepatogastroenterology 2007;54:329-30.
6. Kountouras J, Zavos C, et al. New aspects of Helicobacter pylori infection involvement in gastric oncogenesis. J Surg Res 2008;146:149-58.