Γράφει η Αιματολόγος Ζωή Σαούλη, Θεσσαλονίκη, τηλ. 6944207979
Τι είναι οι λεμφαδένες;
Οι λεμφαδένες είναι μέρος του αμυντικού συστήματος του οργανισμού μας, βρίσκονται φυσιολογικά σε διάφορα σημεία του σώματος και βοηθούν στην διήθηση της λέμφου και στην αναγνώριση και καταπολέμηση των μικροβίων και των λοιμώξεων, μέσω της μετανάστευσης λεμφοκυττάρων και φαγοκυττάρων.
Οι λεμφαδένες διατάσσονται στις διάφορες θέσεις κατά ομάδες συνδεόμενοι με λεμφαγγεία. Το σώμα διαθέτει περίπου 600 λεμφαδένες, αλλά μόνο όσοι εντοπίζονται κάτω από την γνάθο, στη μασχάλη ή στη βουβωνική περιοχή είναι ψηλαφητοί σε υγιείς ανθρώπους. Το σχήμα τους είναι ωοειδές και έχουν μέγεθος από μερικά χιλιοστά μέχρι πάνω από 1 cm.
Ψηλαφώ πρησμένο λεμφαδένα, να ανησυχήσω;
Συνήθως, οι διογκωμένοι ή πρησμένοι λεμφαδένες δεν είναι λόγος ανησυχίας. Είναι απλώς ένα σημάδι ότι το ανοσοποιητικό σας σύστημα αντιδρά σε μια μόλυνση ή ασθένεια. Οι διογκωμένοι λεμφαδένες είναι συχνό φαινόμενο και αποτελεί ένδειξη ότι το υγιές και ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα του σώματός σας εργάζεται για να απομακρύνει τη λοίμωξη από τους ιούς ή τα βακτήρια που έχουν εισβάλει.
Οι περισσότεροι ασθενείς μπορούν να διαγνωστούν με βάση την λήψη ενός προσεκτικού ιστορικού και καλής φυσικής εξέτασης. Πριν από κάθε άλλη ενέργεια είναι απαραίτητη η επιβεβαίωση ότι η διόγκωση οφείλεται σε λεμφαδένα και η αναγνώριση του παθολογικού χαρακτήρα της διόγκωσης.
Πού οφείλεται η διόγκωση των λεμφαδένων;
Η πιο κοινή αιτία διόγκωσης των λεμφαδένων στον λαιμό σας (η συνηθέστερη εντόπιση) είναι η λοίμωξη του αναπνευστικού, η οποία μέσα σε 10-14 ημέρες θα υποχωρήσει πλήρως.
Άλλα αίτια μπορεί να περιλαμβάνουν τα εξής:
- κοινό κρυολόγημα
- γρίπη
- λοιμώδης μονοπυρήνωση
- στρεπτοκοκκικές λοιμώξεις
- δερματικές πληγές
Τι είναι η λεμφαδενοπάθεια;
Η λεμφαδενοπάθεια αναφέρεται σε μη φυσιολογικές διογκώσεις λεμφαδένων είτε σε μέγεθος, είτε σε συνοχή ή αριθμό. Υπάρχουν διάφορες ταξινομήσεις της λεμφαδενοπάθειας, αλλά ένα απλό και κλινικά χρήσιμο σύστημα είναι να ταξινομηθεί η λεμφαδενοπάθεια ως:
- Γενικευμένη λεμφαδενοπάθεια: εάν οι λεμφαδένες εκτείνονται σε δύο ή περισσότερες μη συνεχόμενες περιοχές
- Εστιακή ή εντοπισμένη λεμφαδενοπάθεια: εάν οι λεμφαδένες εντοπίζονται μόνο μία περιοχή
Η διάκριση μεταξύ εντοπισμένης και γενικευμένης λεμφαδενοπάθειας είναι σημαντική για τη διαμόρφωση της διαφορικής διάγνωσης. Σε ασθενείς πρωτοβάθμιας περίθαλψης με ανεξήγητη λεμφαδενοπάθεια, περίπου τα 3/4 των ασθενών θα παρουσιάσουν εντοπισμένη λεμφαδενοπάθεια και το 1/4 γενικευμένη λεμφαδενοπάθεια.
Όταν εντοπίζονται διογκωμένοι λεμφαδένες σε δύο ή περισσότερες περιοχές (γενικευμένοι διογκωμένοι λεμφαδένες), συνήθως υποδηλώνει μια πιο σοβαρή νόσο όπως:
- Αυτοάνοσα νοσήματα (πχ συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, ρευματοειδής αρθρίτιδα)
- Τοξοπλάσμωση
- Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (πχ HIV, σύφιλη)
- Βακτηριακές λοιμώξεις (πχ τυφοειδής πυρετός)
- Ιογενείς λοιμώξεις (πχ ιλαρά, λοιμώδης μονοπυρήνωση/Epstein-Barr)
- Καρκίνος (πχ λέμφωμα, λευχαιμία)
Είναι όλες οι διογκώσεις που ψηλαφούμε πρησμένοι λεμφαδένες ή μπορεί να είναι και κάτι άλλο;
Μη λεμφαδενικές διογκώσεις ανευρίσκονται σε όλες τις περιοχές του σώματός μας και μπορεί να είναι (μεταξύ άλλων):
- Κύστη
- Νευρίνωμα
- Ίνωμα
- Λίπωμα
Στον τράχηλο οι διογκώσεις μπορεί να είναι:
- Βρογχική κύστη
- Ανεύρυσμα
- Όγκος παρωτίδας ή άλλων σιελογόνων αδένων
- Όγκος θυρεοειδούς
Στην μασχάλη οι διογκώσεις μπορεί να είναι:
- Απόστημα
- Ιδρωταδενίτιδα
- Όγκος πλευρών
Στην βουβωνική χώρα οι διογκώσεις μπορεί να είναι:
- Βουβωνοκήλη
- Απόστημα
- Κύστεις
Πότε οι ψηλαφητοί λεμφαδένες είναι «αθώοι»;
Οι ψηλαφητοί μικροί βουβωνικοί λεμφαδένες αποτελούν σύνηθες εύρημα. Ύπαρξη μικρών μασχαλιαίων λεμφαδένων είναι συχνό εύρημα στα άτομα που κάνουν χειρωνακτική εργασία.
Οι «αθώοι» λεμφαδένες συνήθως έχουν τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:
- μέγεθος κάτω από 1 cm
- μαλακή σύσταση
- ευκίνητοι
- χωρίς πόνο στην ψηλάφηση
- χρονολογούνται από αρκετό χρονικό διάστημα
Πού οφείλονται συνήθως οι καλοήθεις διογκώσεις λεμφαδένων;
Οι κυριότερες αιτίες για τις καλοήθεις αυξήσεις των λεμφαδένων είναι οι λοιμώξεις. Ιογενείς λοιμώξεις όπως το σύνδρομο μονοπυρήνωσης, δηλαδή η λοιμώδης μονοπυρήνωση και η λοίμωξη από κυτταρομεγαλοϊό. Επίσης θα μπορούσε να οφείλεται σε συνοδό αδενίτιδα σε μία τοπική λοίμωξη, δηλαδή επώδυνοι λεμφαδένες με ανάπτυξη περιαδενίτιδας, με τις αμυγδαλές ως πύλη εισόδου, πχ με συνοδό αύξηση των λευκών με πολυμορφοπυρήνωση.
Πρήζονται οι λεμφαδένες από το άγχος ή stress;
Το άγχος ή stress μπορεί να εξασθενήσει το ανοσοποιητικό σύστημα καθιστώντας τον οργανισμό πιο επιρρεπή σε ήπιες ή ασήμαντες λοιμώξεις, γεγονός που οδηγεί σε διόγκωση ή πρήξιμο στους λεμφαδένες. Το άγχος ή stress από μόνο του δεν προκαλεί πρήξιμο λεμφαδένων.
Αδενίτιδα μετά από εμβόλιο έναντι της COVID-19: Πότε υποχωρεί;
Το εμβόλιο έναντι του Κορωνοϊού μπορεί να προκαλέσει αδενίτιδα, δηλαδή διόγκωση τραχηλικών ή και μασχαλιαίων αδένων σύστοιχα με την πλευρά του άνω άκρου στο οποίο έγινε η ένεση του εμβολίου. Οι πιο συχνές παρενέργειες του εμβολίου COVID-19 περιλαμβάνουν:
- Πυρετός
- Κρυάδα
- Μυϊκοί πόνοι
- Γενική κόπωση
- Πονοκέφαλοι
- Πόνος στο σημείο της ένεσης (γνωστός και ως «βραχίονας COVID»)
Οι ανεπιθύμητες ενέργειες μετά από το εμβόλιο είναι συνήθως ήπιες, διαρκούν μεταξύ 24-48 ωρών και γίνονται πιο συχνά αισθητές μετά τη δεύτερη δόση των εμβολίων mRNA (Pfizer και Moderna) ή την εφάπαξ δόση Johnson & Johnson. Η διόγκωση αυτή μπορεί να εμφανιστεί είτε σαν πρήξιμο είτε σαν ένα μαλακό ψηλαφητό ογκίδιο.
Όπως όλοι οι λεμφαδένες έτσι και σε αυτή την περίπτωση οι λεμφαδένες αυτοί προάγουν την παραγωγή των αντισωμάτων από το εμβόλιο συμβάλλοντας τελικά στην αποτροπή της λοίμωξης, και επειδή η ενεργοποίηση των λεμφαδένων εκδηλώνεται συνήθως με διόγκωσή τους, δηλαδή αύξηση τους μεγέθους τους, αυτό μπορεί να είναι κάτι φυσιολογικό. Η αύξηση του ποσοστού των αντισωμάτων από τους διεγερμένους διογκωμένους λεμφαδένες έχει σαν τελικό σκοπό την εξουδετέρωση του ιού και της νόσου που μπορεί αυτός να προκαλέσει και την ανάπτυξη ανοσίας.
Η διόγκωση αυτή των λεμφαδένων που παρατηρείται λίγες μέρες μετά από την πρώτη, δεύτερη ή και τρίτη δόση του εμβολίου και μπορεί να παραμείνει έως και 8 εβδομάδες μετά το τέλος του εμβολιασμού θεωρείται ένα απολύτως φυσιολογικό φαινόμενο. Επί επιδείνωσης της διόγκωσης ή επί ύπαρξης περαιτέρω συμπτωματολογίας, όπως έντονος τοπικός πόνος, εφίδρωση, εμπύρετο που δεν υφίεται με τα συνήθη αντιπυρετικά και ταχυκαρδία, θα πρέπει να απευθύνεστε στον γιατρό σας.
Ποια άλλα νοσήματα παρουσιάζουν διογκωμένους ή πρησμένους λεμφαδένες;
- Φλεγμονώδη και αυτοάνοσα νοσήματα (σαρκοείδωση, ρευματοειδής αρθρίτιδα, συστηματικός ερυθηματώδης λύκος, HIV)
- Αφροδίσια νοσήματα (σύφιλη)
- Νοσήματα από επαφή με ζώα (τουλαραιμία, νόσος εξ ονύχων γαλής, τοξοπλάσμωση, βρουκέλλωση, λεϊσμανίαση)
- Καρκίνος όπως λέμφωμα (Hodgkin και non-Hodgkin), λευχαιμία (οξεία και χρόνια), μεταστάσεις σε λεμφαδένες (κυρίως τραχηλικούς υπερκλείδιους και μασχαλιαίους) από διάφορα είδη καρκίνων (πχ στομάχου, μαστού κλπ.)
- Σπάνιες λεμφαδενοπάθειες (αγγειοανοσοβλαστική λεμφαδενοπάθεια, νόσος Castleman, ιστιοκυττάρωση των κόλπων, δερματοπαθητική λεμφαδενοπάθεια)
- Ενδοκρινοπάθειες (θυρεοτοξίκωση, επινεφριδιακή ανεπάρκεια)
- Φάρμακα (πχ αλλοπουρινόλη για ουρικό οξύ, ατενολόλη για υπέρταση, καπτοπρίλη για προστασία της καρδιάς, αντιβιοτικά όπως κεφαλοσπορίνες, πενικιλίνη, σουλφαναμίδες, κ.ά.)