Τι είναι η απώλεια βάρους;
Η απώλεια βάρους είναι το αποτέλεσμα της μειωμένης ενεργειακής πρόσληψης ή της αυξημένης δαπάνης ενέργειας. Η απώλεια βάρους διακρίνεται σε εκούσια και ακούσια (δηλαδή με ή χωρίς τη θέληση). Προοδευτική ακούσια απώλεια βάρους υποκρύπτει σοβαρή οργανική ή ψυχιατρική νόσο. Εκούσια απώλεια βάρους σε υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα συνήθως δεν υποκρύπτει οργανική νόσο.
Σε γενικές γραμμές, ως σημαντική απώλεια βάρους ορίζεται η απώλεια πάνω από το 5% του συνήθους σωματικού βάρους σε διάστημα 6 μηνών. Όταν η ακούσια απώλεια βάρους υπερβαίνει το 10% του συνήθους βάρους (σε μη παχύσαρκα άτομα), θα πρέπει να γίνει διερεύνηση πού οφείλεται. Ακούσια απώλεια βάρους άνω του 20% του συνήθους βάρους συνδέεται με σοβαρό υποσιτισμό πρωτεϊνικής ενέργειας, διατροφικές ελλείψεις και πολυοργανική δυσλειτουργία.
Πού οφείλεται η απώλεια βάρους;
Η απώλεια βάρους διακρίνεται σε ακούσια και εκούσια. Επί απουσίας πυρετού ή άλλης αιτίας που δικαιολογεί αυξημένη ενεργειακή δαπάνη, η απώλεια βάρους κατά κύριο λόγο οφείλεται σε μειωμένη πρόσληψη τροφής.
Ακούσια απώλεια βάρους
Η προοδευτική ακούσια απώλεια βάρους υποδηλώνει σοβαρές οργανικές ή ψυχιατρικές νόσους, που δυνατόν να συνοδεύονται από ανορεξία. Συνήθη αίτια περιλαμβάνουν:
- Ενδοκρινοπάθειες (υπερθυρεοειδισμός, σακχαρώδης διαβήτης, χρόνια πρωτογενής ανεπάρκεια επινεφριδίων, υπερπαραθυρεοειδισμός)
- Γαστρεντερικές παθήσεις (1-4):
- Υπάρχουν πολλοί μηχανισμοί που δυνατόν να προκαλέσουν απώλεια βάρους σε γαστρεντερικές παθήσεις: ανορεξία, κοιλιακό άλγος, πρώιμος κορεσμός, δυσφαγία, οδυνοφαγία, υποκινητικότητα του γαστρεντερικού, διάρροια, δυσαπορρόφηση, χρόνια αιμορραγία, χρόνια φλεγμονή, χρόνια ισχαιμία, απόφραξη, συρίγγια, κακοήθειες, λοιμώξεις, εκτομές και παρακάμψεις του πεπτικού σωλήνα.
- Η δυσαπορρόφηση δυνατόν να οδηγήσει σε απώλεια βάρους με αυξημένη ή φυσιολογική όρεξη.
- Η ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (νόσος του Crohn και ελκώδης κολίτιδα – βλέπε σχετικό άρθρο στο peptiko.gr) δυνατόν να σχετίζεται με δυσαπορρόφηση σε όψιμο στάδιο. Η νόσος του Crohn συχνά συνοδεύεται από πρώιμη σημαντική απώλεια βάρους, που πιθανόν οφείλεται στην φλεγμονή και την κακή όρεξη. Αντίθετα, η ελκώδης κολίτιδα συνήθως δεν συνοδεύεται από πρώιμη απώλεια βάρους, αν και απώλεια βάρους σημειώνεται στην προχωρημένη νόσο.
- Αγγειακή ανεπάρκεια (λόγω ισχαιμίας του εντέρου και συνεπώς δυσαπορρόφησης)
- Καρκίνος
- HIV και άλλες λοιμώξεις (π.χ. φυματίωση, ηπατίτιδα C)
- Προχωρημένο στάδιο καρδιακής, πνευμονικής και νεφρικής νόσου
- Νευρολογικές παθήσεις (εγκεφαλικό επεισόδιο, άνοια, νόσος Parkinson, και αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση)
- Συστηματικές φλεγμονώδεις διαταραχές
- Ψυχιατρικές διαταραχές (ιδιαίτερα κατάθλιψη)
- Λήψη ναρκωτικών (εξαρτησιογόνων ουσιών)
- Βότανα, τσάι, πρόσθετα (συντηρητικά) τροφίμων
- Φάρμακα (αντιεπιληπτικά, αντικαταθλιπτικά, λεβοντόπα, διγοξίνη, μετφορμίνη, φάρμακα για τον θυρεοειδή κ.ά.) ή από διακοπή αντιψυχωσικών φαρμάκων (π.χ. χλωροπρομαζίνη, αλοπεριδόλη)
- Κατάχρηση αλκοόλ
- Βαριά χρήση καπνού
Εκούσια απώλεια βάρους
Πολλά άτομα χάνουν βάρος εκούσια. Η απώλεια βάρους θα πρέπει να ενθαρρύνεται σε υπέρβαρους και παχύσαρκους ασθενείς που επιθυμούν να χάσουν βάρος, ενώ σε ασθενείς με φυσιολογικό ή μειωμένο βάρος η εκούσια απώλεια βάρους δυνατόν να υποδηλώνει ψυχογενή (νευρική) ανορεξία.
Τι θα πρέπει να κάνω;
Όπως συμπεραίνεται από την πληθώρα αιτίων στις οποίες οφείλεται η απώλεια βάρους, δεν υπάρχει ενιαία διαγνωστική προσέγγιση για όλους τους ασθενείς. Κάθε περίπτωση θα πρέπει να εξατομικεύεται με βάση τα ευρήματα από το ιστορικό του ασθενούς και την κλινική εξέταση. Επί του παρόντος, δεν υπάρχουν ευρέως αποδεκτές κατευθυντήριες οδηγίες για την κλινική αξιολόγηση της απώλειας βάρους.
Υπάρχουν ειδικές εξετάσεις;
Ο διαγνωστικός έλεγχος θα πρέπει να περιλαμβάνει:
- Αιματολογικές εξετάσεις: Γενική αίματος, βιοχημικό έλεγχο (ηλεκτρολύτες, γλυκόζη, ασβέστιο, νεφρική και ηπατική λειτουργία, θυρεοειδικές ορμόνες), γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη A1C, γενική ούρων, ταχύτητα καθίζησης ερυθρών και C-αντιδρώσα πρωτεΐνη (CRP).
- Ακτινογραφία θώρακος
- Ενδοσκοπικό έλεγχο (γαστροσκόπηση και κολονοσκόπηση)
- Δεν συνιστάται απεικόνιση με αξονική τομογραφία σε πρώτη φάση, αν και δυνατόν να ζητηθεί στην συνέχεια
Έκανα τις παραπάνω εξετάσεις αλλά δεν βρέθηκε η αιτία που χάνω βάρος. Τι να κάνω;
Εάν δεν αναδειχθεί καμία οργανική ή ψυχιατρική νόσος έπειτα από την αρχική διερεύνηση, θα πρέπει να επανέλθετε για νέο κλινικοεργαστηριακό έλεγχο μετά από 1-6 μήνες. Ο θεράπων ιατρός θα καθορίσει εξατομικευμένα την περαιτέρω διερεύνηση και παρακολούθηση του ασθενούς.