Σύνδρομο δυσαπορρόφησης

Πού γίνεται η απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών των τροφών;

Η απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών των τροφών γίνεται στο λεπτό έντερο, που είναι η συνέχεια του γαστρεντερικού σωλήνα αμέσως μετά το στομάχι. Το λεπτό έντερο στους ενήλικες έχει μήκος περίπου 6 μέτρα και διακρίνεται λειτουργικά και μορφολογικά στο δωδεκαδάκτυλο (duodenum), τη νήστιδα (jejunum) και τον ειλεό (ileum). Δείτε την Εικόνα στο τέλος του άρθρου που δείχνει σε ποιο σημείο του γαστρεντερικού απορροφάται το κάθε θρεπτικό συστατικό.

Η απορροφητική επιφάνεια του βλεννογόνου του λεπτού εντέρου είναι σημαντικά αυξημένη λόγω παρουσίας των πτυχών του Kerckring και των λαχνών-μικρολαχνών που δημιουργούν την βλεννογονική επιφάνεια, γνωστή ως ψηκτροειδή παρυφή.

Οι λάχνες αποτελούνται από 3 είδη κυττάρων:

κυλινδρικά απορροφητικά
καλυκοειδή που εκκρίνουν βλέννη
εντεροενδοκρινή [χρωμιόφιλα (enterochromaffin/argentaffin)] που παράγουν ορμόνες ή νευροπεπτίδια και διαβιβαστές

Μεταξύ των βάσεων των λαχνών υπάρχουν:

οι κρύπτες του Lieberkühn με αρχέγονα κύτταρα (έχουν ικανότητα πολλαπλασιασμού και ποικίλης κυτταρικής διαφοροποιήσεως)
αδιαφοροποίητα κύτταρα (εκδηλώνουν ταχύ πολλαπλασιασμό και εκκρίνουν νερό και ιόντα χλωρίου στον εντερικό αυλό)
εκκριτικά κύτταρα (καλυκοειδή και κύτταρα Paneth)

Τα αρχέγονα-αδιαφοροποίητα κύτταρα αποτελούν προδρόμους των κυλινδρικών επιθηλιακών κυττάρων. Τα κύτταρα αυτά μεταναστεύοντας προς την κορυφή των λαχνών μετατρέπονται σε κυλινδρικά κύτταρα, τα οποία εκδηλώνουν ολιγοήμερη λειτουργία. Ο συνολικός επιθηλιακός πληθυσμός του λεπτού εντέρου αντικαθίσταται κάθε 4-7 ημέρες.

Πώς γίνεται η διαδικασία της πέψης και απορρόφησης των τροφών;

Η διαδικασία της πέψης και απορρόοφησης των τροφών ξεκινάει από το στομάχι με τις δράσεις του υδροχλωρικού οξέος και της πεψίνης που διασπούν τις ίνες της τροφής και τις πρωτεΐνες. Ο εισερχόμενος χυμός στο δωδεκαδάκτυλο είναι ρευστός και περιέχει μικρά σωματίδια άπεπτης τροφής. Η πέψη συνεχίζεται στο εγγύς λεπτό έντερο με τη δράση των παγκρεατικών ενζύμων, των εντερικών ενζύμων και των χολικών αλάτων.

Συγκεκριμένα:

Οι υδατάνθρακες διασπώνται σε μονο- και δι- σακχαρίτες
Οι πρωτεΐνες καταβολίζονται σε πεπτίδια και αμινοξέα
Τα λίπη γαλακτωματοποιούνται και ανάγονται σε λιπαρά οξέα και μονογλυκερίδια

Τα συστατικά αυτά μαζί με νερό, βιταμίνες και ηλεκτρολύτες απορροφώνται κατά μήκος του εντερικού βλεννογόνου. Στη συνέχεια, τα προϊόντα καταβολισμού των υδατανθράκων και των πρωτεϊνών μετακινούνται στο τριχοειδικό αιμοφόρο πλέγμα των λαχνών και ακολούθως στο ήπαρ μέσω της πυλαίας κυκλοφορίας. Τα προϊόντα του λίπους μετακινούνται στα λεμφικά αγγεία και ακολούθως στο ήπαρ μέσω της συστηματικής κυκλοφορίας. Οι κινήσεις του λεπτού εντέρου συμβάλλουν στην έκθεση και μετακίνηση του χυμού κατά μήκος της μεγάλης βλεννογονικής επιφάνειας διευκολύνοντας την πέψη και απορρόφηση.

Τι είναι το σύνδρομο δυσαπορρόφησης των τροφών και πώς ταξινομείται;

Το σύνδρομο δυσαπορρόφησης είναι η διαταραχή που συνοδεύεται από πλημμελή πέψη ή απορρόφηση των τροφών. Το σύνδρομο δυσαπορρόφησης ταξινομείται σε 3 κατηγορίες:

Διαταραχές της πέψης
Διαταραχές της απορρόφησης
Διαταραχές κυκλοφορίας λέμφου-αίματος

Στη συνέχεια θα διαβάσετε τα αίτια στα οποία οφείλεται καθεμία από τις 3 αυτές κατηγορίες διαταραχών που προκαλούν σύνδρομο δυσαπορρόφησης.

Πού οφείλονται οι διαταραχές της πέψης;

Τα αίτια για τις διαταραχές της πέψης περιλαμβάνουν τα εξής:

Διαταραχές σχηματισμού μικυλλίων. Το μικύλλιο είναι σωματίδιο μεγέθους κολλοειδούς που σχηματίζεται συνήθως στο νερό από τη σύζευξη μορίων ή ιόντων, τα οποία έχουν ένα υδρόφιλο και ένα υδρόφοβο άκρο. Περιπτώσεις που διαταράσσουν τον σχηματισμό μικυλλίων είναι οι εξής:
- Μειονεκτική ηπατική σύνθεση χολικών οξέων λόγω σοβαρής ηπατικής ανεπάρκειας
- Διαταραχή του εντεροηπατικού κύκλου των χολικών αλάτων λόγω εκτομής λεπτού εντέρου (εκτομή κυρίως του ειλεού και μήκους >100 cm προκαλεί ανεπαρκή απορρόφηση των χολικών αλάτων από τον ειλεό, μείωση της δεξαμενής τους και δυσαπορρόφηση λίπους στη νήστιδα, στεατόρροια–διάρροια), ενδοηπατικού ή εξωηπατικού χολοστατικού ικτέρου, χρόνιας ηπατίτιδας ή κίρρωσης του ήπατος (οι καταστάσεις αυτές συνοδεύονται από ελάττωση ή αναστολή της ροής των χολικών αλάτων στο δωδεκαδάκτυλο)
- Αποδέσμευση των χολικών αλάτων που επισυμβαίνει επί βακτηριακής υπερανάπτυξης (SIBO) στο λεπτό έντερο. Τα βακτηρίδια υπεραναπτύσσονται όταν υφίσταται στάση εξαιτίας:
  - μειονεκτικής κινητικότητας του εντέρου, πχ. σε περιπτώσεις σπλαχνικής νευροπάθειας σακχαρώδη διαβήτη ή σκληροδερμίας
  - ανατομικών διαταραχών (σύνδρομο τυφλής έλικας επί εκτεταμένης εκκολπωμάτωσης του λεπτού εντέρου ή αναστομώσεων)
  - μόλυνσης του λεπτού εντέρου, πχ. σε εκτομή ειλεοτυφλικής βαλβίδας
  - παρουσίας συριγγίων (γαστροκολικών ή νηστιδοκολικών)
Μείωση της στάθμης των παγκρεατικών ενζύμων εξαιτίας:
- παγκρεατικής ανεπάρκειας, λόγω χρόνιας παγκρεατίτιδας, καρκίνου παγκρέατος ή κυστικής ίνωσης
- αδρανοποίησης των παγκρεατικών ενζύμων λόγω εισόδου στο δωδεκαδάκτυλο μεγάλης ποσότητας γαστρικού οξέος συνεπεία γαστρικής υπερέκκρισης, πχ. σύνδρομο Zollinger-Ellison
Ελλιπής μείξη τροφής, παγκρεατικών ενζύμων και χολής, πχ. σε ύπαρξη γαστρονηστιδοστομίας

Πού οφείλονται οι διαταραχές της απορρόφησης;

Τα αίτια για τις διαταραχές της απορρόφησης περιλαμβάνουν τα εξής:

Ελλιπής βλεννογονική επιφάνεια απορρόφησης που απαντάται σε νηστιδοειλεϊκή παρακαμπτήρια επέμβαση για αντιμετώπιση μεγάλης παχυσαρκίας ή εκτομή εντέρου.
Παθολογική βλεννογονική επιφάνεια απορρόφησης που απαντάται σε:
- Κοιλιοκάκη. Η κοιλιοκάκη χαρακτηρίζεται από ατροφία λαχνών του λεπτού εντέρου, για την πρόκληση της οποίας εμπλέκεται η γλουτένη της τροφής (αποτελεί πρωτεϊνικό κλάσμα σιταριού, σίκαλης και κριθαριού). Η γλουτένη περιέχει γλουταμίνες που είναι μάλλον αβλαβείς και προλαμίνες οι οποίες ενοχοποιούνται για τις βλεννογονικές αλλοιώσεις του λεπτού εντέρου. Οι προλαμίνες του σιταριού ονομάζονται γλιαδίνες, οι οποίες σε άτομα με γενετική προδιάθεση (αντιγόνα HLA DQ2 και HLA DQ8) προκαλούν διέγερση του ανοσιακού συστήματος (Τ-λεμφοκύτταρα) που οδηγεί τελικά σε καταστροφή του εντερικού βλεννογόνου. Δείτε στο peptiko.gr πώς γίνεται η ιστολογική διάγνωση και η σταδιοποίηση της κοιλιοκάκης εδώ καθώς και πού στοχεύουν οι νέες θεραπείες της κοιλιοκάκης.
- Λαμβλίαση. Το παράσιτο Giardia lamblia καλύπτει την επιφάνεια του λεπτού εντέρου σε ευρεία έκταση προκαλώντας δυσαπορρόφηση των τροφών και των θρεπτικών συστατικών
- Ανοσοανεπάρκεια, όπως η HIV-σχετιζόμενη γαστροεντεροπάθεια με απώλεια λευκώματος
Βιοχημικές διαταραχές χωρίς ανατομική βλάβη που περιλαμβάνουν:
- Ένδεια δισακχαριδασών. Κυριότερη είναι η έλλειψη της λακτάσης που οδηγεί σε αναστολή υδρόλυσης της λακτόζης (σάκχαρο γάλακτος) σε μονοσακχαρίδες (γλυκόζη και γαλακτόζη), η δε άπεπτη λακτόζη προκαλεί ερεθισμό του εντέρου και ωσμωτική διάρροια
- Διαταραχές των διεργασιών μεταφοράς γλυκόζης-γαλακτόζης, λιπιδίων, αμινοξέων (κυστινουρία, νόσος Ηartnup) ή της διεργασίας απορρόφησης της βιταμίνης Β₁₂
Διήθηση του εντερικού τοιχώματος. Παθήσεις που προκαλούν διήθηση του εντερικού τοιχώματος είναι οι εξής:
- Νόσος του Whipple
- Νόσος του Crohn
- Λέμφωμα
- Σάρκωμα Kaposi
- Μακροσφαιριναιμία του Waldenström
- Αμυλοείδωση
- Καρκινοειδές σύνδρομο

Πού οφείλονται οι διαταραχές κυκλοφορίας λέμφου-αίματος;

Τα αίτια για τις διαταραχές κυκλοφορίας λέμφου-αίματος περιλαμβάνουν τα εξής:

Συγγενής εντερική λεμφαγγειεκτασία
Απόφραξη λεμφοφόρων. Παθήσεις που προκαλούν απόφραξη λεμφοφόρων είναι οι εξής:
- Λέμφωμα
- Φυματίωση
- Σαρκοείδωση
- Νόσος του Whipple
- Νόσος του Crohn
- Καρδιακή ανεπάρκεια (ιδιαίτερα συμφυτική περικαρδίτιδα)

Τι προκαλούν οι διαταραχές στις οποίες οφείλεται το σύνδρομο δυσαπορρόφησης;

Οι διαταραχές στις οποίες οφείλεται το σύνδρομο δυσαπορρόφησης προκαλούν:

στεατόρροια
απώλεια λευκώματος
υποσφαιριναιμία
δυσαπορρόφηση βιταμινών
περιφερικό οίδημα
χυλώδη ασκίτη
πλευριτικό υγρό
απώλεια βάρους

Στην παρακάτω Εικόνα φαίνεται σχηματικά σε ποιο σημείο του γαστρεντερικού απορροφάται το κάθε θρεπτικό συστατικό.