Τι είναι η νόσος του Wilson;
Η νόσος του Wilson ή ηπατοφακοειδής εκφύλιση είναι γενετικό / γονιδιακό νόσημα που κληρονομείται με αυτοσωμικό υπολειπόμενο χαρακτήρα και οδηγεί σε διαταραχή της μεταφοράς του χαλκού στα κύτταρα. Η νόσος του Wilson είναι σπάνια και ανευρίσκεται σε μία στις 30.000 γεννήσεις.
Η νόσος του Wilson οδηγεί σε εναπόθεση χαλκού σε διάφορα όργανα, κυρίως στο ήπαρ, τον εγκέφαλο και τον κερατοειδή. Σε ό,τι αφορά το ήπαρ, προοδευτικά μπορεί να οδηγήσει σε ίνωση και κίρρωση του ήπατος. Επίσης οι ασθενείς με νόσο του Wilson είναι δυνατόν να εμφανίσουν νευρολογικά και ψυχιατρικά συμπτώματα, που κάποιες φορές είναι σοβαρά.
Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται η νόσος του Wilson;
Η νόσος του Wilson εκδηλώνεται με διάφορα συμπτώματα από το ήπαρ, το νευρικό σύστημα, ενώ μπορεί να συνυπάρχουν και ψυχιατρικές διαταραχές. Η πλειοψηφία των ασθενών με νόσο του Wilson διαγιγνώσκεται μεταξύ των 5 και 35 ετών (μέση ηλικία διάγνωσης της νόσου τα 13 χρόνια).
Αναλυτικά τα συμπτώματα της νόσου του Wilson περιλαμβάνουν τα εξής:
- Δακτύλιοι Kayser-Fleischer (ανευρίσκονται μόνο στο 50% των ασθενών με ηπατική νόσο και στο 98% των ασθενών με νευροψυχιατρικές εκδηλώσεις)
- Απουσία συμπτωμάτων (λιπώδης διήθηση ήπατος ή στεάτωση, χρόνια ηπατίτιδα, ίνωση, αντιρροπούμενη κίρρωση ήπατος)
- Κοιλιακός πόνος (οξεία ηπατίτιδα, οξεία ηπατική ανεπάρκεια)
- Ίκτερος
- Σπληνομεγαλία
- Ασκίτης
- Αιμορραγία ανωτέρου πεπτικού (κιρσορραγία, πυλαία υπερτασική γαστροπάθεια)
- Σημεία κίρρωσης ήπατος
- Νευροψυχιατρικές διαταραχές (πχ. δυσαρθρία, δυσκολία στη βάδιση, τρόμος, σιελόρροια, σαρδόνιο χαμόγελο, τρόμος, παρεγκεφαλιδική αταξία, επιληπτικές κρίσεις, κατάθλιψη, ευερεθιστότητα, διαταραχές συμπεριφοράς κ.ά.)
Πώς γίνεται η διάγνωση της νόσου του Wilson;
Η διάγνωση της νόσου του Wilson γίνεται με βάση τα κριτήρια της Λειψίας, όπως φαίνονται στον παρακάτω Πίνακα.
Εργαστηριακές εξετάσεις για τη διάγνωση της νόσου του Wilson περιλαμβάνουν:
- Χαμηλή σερουλοπλασμίνη ορού (συνήθως τα επίπεδα σερουλοπλασμίνης <5 mg/dL ή <50 mg/L έχουν καλύτερη διαγνωστική ακρίβεια). Βέβαια, φυσιολογικά επίπεδα σερουλοπλασμίνης δεν αποκλείουν τη νόσο του Wilson, όπως και χαμηλά επίπεδα σερουλοπλασμίνης δεν επιβεβαιώνουν τη νόσο του Wilson. Χαμηλά επίπεδα σερουλοπλασμίνης ανευρίσκονται στην εντεροπάθεια με απώλεια πρωτεϊνών και σε διαταραχή της συνθετικής λειτουργίας του ήπατος. Η διάγνωση της νόσου του Wilson βασίζεται αποκλειστικά στα κριτήρια της Λειψίας που αναφέρθηκαν παραπάνω.
- Ηπίως αυξημένες τρανσαμινάσες (λόγος AST/ALT >2)
- Χαμηλά αιμοπετάλια
- Παρατεταμένοι χρόνοι πήξεως
- Coombs-αρνητική αιμολυτική αναιμία
- Χαλκός ούρων 24ώρου (αυξημένος)
- Χαμηλό ουρικό οξύ
- Χαμηλή αλκαλική φωσφατάση (<40 IU/L)
- Λόγος αλκαλικής φωσφατάσης (IU/L) / ολική χολερυθρίνη (mg/dL) = <4
- Κακή νεφρική λειτουργία
- Γονιδιακός έλεγχος για μεταλλάξεις ή μεταλλαγές [p.H1069Q (rs76151636), p.R778L (rs28942074), p.E1064K (rs376910645), c.3400delC, και p.Ala1135fs (rs137853281). Συνηθέστερη μετάλλαξη στους Ευρωπαίους είναι η p.H1069Q] του γονιδίου ATP7B που εδράζεται στο χρωμόσωμα 13. Παρόμοιες μεταλλάξεις ή μεταλλαγές ανευρίσκονται και στη νόσο του Menkes, που επίσης σχετίζεται με διαταραχές στη μεταφορά του χαλκού.
Αναλυτικά οι μεταλλάξεις ή μεταλλαγές του γονιδίου ATP7B που σχετίζονται με τη νόσο του Wilson φαίνονται στο παρακάτω Σχήμα. Ακόμα όμως και η παρουσία μεταλλάξεων ή μεταλλαγών του γονιδίου ATP7B θα πρέπει να ερμηνεύεται με επιφύλαξη, ειδικά όταν πρόκειται για ετεροζυγωτία.
Απεικονιστικές εξετάσεις για τη διάγνωση της νόσου του Wilson περιλαμβάνουν:
- Αξονική ή μαγνητική τομογραφία ήπατος και εγκεφάλου
Άλλες εξετάσεις:
- Δακτύλιοι Kayser-Fleischer στη σχισμοειδή λυχνία
- Βιοψία ήπατος (συγκέντρωση χαλκού ήπατος >250 μg/g ξηρού βάρους ήπατος)
Πού διαφέρει η διάγνωση της νόσου του Wilson από την αυτοάνοση ηπατίτιδα;
Η αυτοάνοση ηπατίτιδα μιμείται τη νόσο του Wilson, αλλά εκδηλώνεται με φυσιολογική ή αυξημένη σερουλοπλασμίνη ορού και υψηλά επίπεδα ανοσοσφαιρίνης.
Θα πρέπει να ελέγχονται τα μέλη της ίδιας οικογένειας με τον ασθενή με νόσο του Wilson;
Ναι, όλοι οι πρώτου βαθμού συγγενείς θα πρέπει να ελέγχονται για νόσο του Wilson, ανεξαρτήτως συμπτωμάτων.
Υπάρχει θεραπεία για τη νόσο του Wilson;
Ναι, θα σας χορηγηθεί θεραπεία από το στόμα για τη δέσμευση του χαλκού (D-πενικιλλαμίνη, τριεντίνη, ψευδάργυρος), την οποία θα πρέπει να λαμβάνετε εφ’ όρου ζωής. Οι ασθενείς με νόσο του Wilson που συμμορφώνονται καλά με τη λήψη της θεραπείας, έχουν άριστη πρόγνωση ακόμα και αν η νόσος του ήπατος είναι προχωρημένη. Αντίθετα, αν οι ασθενείς δεν λάβουν καμία θεραπεία κινδυνεύουν να πεθάνουν εντός 5 ετών από την εκδήλωση των συμπτωμάτων.
Πώς γίνεται η παρακολούθηση της συμμόρφωσης των ασθενών με νόσο του Wilson στη θεραπεία;
Η παρακολούθηση της συμμόρφωσης των ασθενών με νόσο του Wilson στη θεραπεία γίνεται με μέτρηση του χαλκού ούρων 24ώρου και του χαλκού που δεν είναι συζευγμένος με τη σερουλοπλασμίνη.
Υπάρχει κίνδυνος να αναπτύξω καρκίνο αν έχω νόσο του Wilson;
Η νόσος του Wilson σχετίζεται με χαμηλό κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του ήπατος (ποσοστό 1,2% συνολικά, ή 0,09% ετησίως). Γι’ αυτό, δεν υπάρχει επίσημη οδηγία για το αν πρέπει να υποβάλλονται οι ασθενείς με νόσο Wilson σε περιοδικό έλεγχο για ηπατοκυτταρικό καρκίνο.