Τι είναι η Μεσογειακή δίαιτα ή διατροφή;
Η Μεσογειακή δίαιτα ή διατροφή αποτελεί μέρος της παράδοσης των λαών της Μεσογείου και περιγράφει το διατροφικό πρότυπο που επικρατούσε στις χώρες της Μεσογείου και κυρίως στην Κρήτη και τη Νότια Ιταλία στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Η Μεσογειακή διατροφή περιλαμβάνει την κατανάλωση φρέσκων φρούτων και λαχανικών (τοπικά παραγόμενων, εποχιακών), ελαιόλαδου, γαλακτοκομικών προϊόντων (κυρίως γιαουρτιού και τυριού), ψαριών και πουλερικών, και έως 4 αυγών εβδομαδιαίως. Αντίθετα, συστήνει την αποφυγή συχνής πρόσληψης κόκκινου κρέατος, ενώ δεν αποκλείει μια μικρή έως μέτρια κατανάλωση κρασιού, συνήθως κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Στην Μεσογειακή διατροφή συνήθως δεν απαιτείται η μέτρηση θερμίδων ή η παρακολούθηση της πρόσληψης των μακροθρεπτικών συστατικών (πρωτεΐνη, λίπος και υδατάνθρακες). Επιπλέον, στην Μεσογειακή δίαιτα εντάσσονται η τακτική σωματική άσκηση και ο επαρκής ύπνος ως αναπόσπαστα μέρη της δίαιτας.
Ποια τα οφέλη της Μεσογειακής δίαιτας ή διατροφής;
Μελέτες έδειξαν ότι ο λόγος των μονοακόρεστων προς κορεσμένα λιπαρά της Μεσογειακής διατροφής βελτιώνει την συνολική θνησιμότητα, και ειδικότερα τη θνητότητα από καρδιαγγειακή νόσο. Αν και υπάρχουν μελέτες που υποστηρίζουν ότι η Μεσογειακή δίαιτα ή διατροφή ενδείκνυται για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 επειδή περιέχει μεγάλη ποσότητα φυτικών ινών και τροφών με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη, εντούτοις πρόσφατη μελέτη από το Ισραήλ (Σεπτέμβριος 2021) έδειξε ότι η εξατομικευμένη δίαιτα που στοχεύει στην μεταγευματική ανταπόκριση της γλυκόζης (μετρούμενη ως γλυκόζη >140 mg/dL) υπερέχει της Μεσογειακής δίαιτας στη ρύθμιση της γλυκόζης και στην επίτευξη του στόχου της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1C), τουλάχιστον στους ασθενείς με προδιαβήτη.
Μελέτες παρατήρησης έδειξαν ότι η Μεσογειακή δίαιτα βοηθάει στα νευροεκφυλιστικά νοσήματα όπως η νόσος Alzheimer ή η νόσος Parkinson, μέσω της βελτίωσης της υγείας των αγγείων και της πρόληψης του οξειδωτικού στρες. Αυτήν την στιγμή (2021) βρίσκεται σε εξέλιξη η τυχαιοποιημένη μελέτη MIND (Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay) που θα καθορίσει επακριβώς τις διαιτητικές οδηγίες για την πρόληψη της νόσου Alzheimer.
Επισημαίνεται ακόμη ότι οι άνθρωποι που ακολουθούν το συνολικό διατροφικό πρότυπο της Μεσογειακής διατροφής αξιολογούνται με μια κλίμακα προσήλωσης στη Μεσογειακή διατροφή, σύμφωνα με την οποία τα οφέλη της Μεσογειακής διατροφής δεν συνεχίζουν να υφίστανται όταν ακολουθούνται μεμονωμένα χαρακτηριστικά του, αλλά μόνο όταν ακολουθείται το σύνολο του διατροφικού αυτού προτύπου.
Ποια τα μειονεκτήματα της Μεσογειακής δίαιτας ή διατροφής;
Διατυπώθηκε αρχικώς η άποψη ότι η επέκταση της χρήσης της Μεσογειακής διατροφής από τον παγκόσμιο πληθυσμό είναι εφικτή, κυρίως εξαιτίας της απλότητάς της που βασίζεται σε όσπρια, δημητριακά και άλλα φυτικά συστατικά, που αποτελούν ήδη μέρος της παραδοσιακής τοπικής κουζίνας πολλών γεωγραφικών περιοχών παγκοσμίως, γεγονός που καθιστά την Μεσογειακή διατροφή αποδεκτή από διαφορετικούς πολιτισμούς.
Εντούτοις, η Μεσογειακή διατροφή παρουσιάζει τα εξής μειονεκτήματα που καθιστούν δυσχερή την σύστασή της σε όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως:
- Οι ποσότητες και τα χαρακτηριστικά των μεμονωμένων τροφίμων ή των ομάδων τροφίμων που περιλαμβάνονται στην Μεσογειακή διατροφή δεν προσδιορίζονται επακριβώς
- Δεν υπάρχουν αναφορές ως προς την ακριβή σύσταση των μακροθρεπτικών συστατικών (συμπεριλαμβανομένων των φυτικών ινών)
- Το κρασί που αναφέρεται ως ένα από τα συστατικά της Μεσογειακής διατροφής περιέχει αλκοόλ και δεν δύναται να φέρει ισχυρισμούς υγείας σύμφωνα με την ισχύουσα Νομοθεσία της ΕΕ (Νο 1924/2006)
- Υφίστανται αντικρουόμενα δεδομένα σχετικά με την κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων σε ό,τι αφορά τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Συγκεκριμένα, ενώ φαίνεται ότι η κατανάλωση ολόπαχου γάλακτος σχετίζεται θετικά με τον σακχαρώδη διαβήτη, αντίθετα, δεν υφίσταται συσχέτιση ή υφίσταται αρνητική συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης ολόπαχου τυριού και του κινδύνου εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2
- Το αλάτι είναι κεντρικό συστατικό στη Μεσογειακή διατροφή (ελιές, φέτα, κάπαρη, γαύρος, μπακαλιάρος, αυγοτάραχο, ψωμί, γλυκά και σάλτσες). Καθώς το παρθένο ελαιόλαδο είναι ελαφρώς πικρό λόγω των αντιοξειδωτικών που περιέχει, το αλάτι είναι σημαντικό για τη βελτίωση της γεύσης του. Μείωση του αλατιού της Μεσογειακής διατροφής κατά 1/3 μειώνει σημαντικά τη γεύση της και την καθιστά πολύ λιγότερο επιθυμητή για τους περισσότερους ανθρώπους, ενώ μείωση του αλατιού κατά τα 2/3 καθιστά την Μεσογειακή διατροφή τελείως μη αποδεκτή
- Υφίστανται διαφορετικοί ορισμοί της Μεσογειακής διατροφής, καθώς η Μεσόγειος περιλαμβάνει πάνω από 20 διαφορετικές χώρες, καθεμία με τη δική της κουζίνα και τις δικές της ιδιαιτερότητες
- Σε σύγκριση με την Δυτικού τύπου δίαιτα, η Μεσογειακή δίαιτα πιθανόν να μην είναι καλά ανεκτή από ασθενείς που πάσχουν από αέρια και φουσκώματα στην κοιλιά ή σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου καθώς από μελέτες φαίνεται ότι σχετίζεται με:
- Αυξημένη ποσότητα αποβολής αερίων από τον πρωκτό
- Αυξημένη αίσθηση μετεωρισμού και βορβορυγμών
- Αυξημένη παραγωγή αερίων μετά το γεύμα
- Αυξημένο όγκο κοπράνων
Τέλος, παρά την σχετικά μικρή διαφορά στην σύσταση των μικροβίων μεταξύ της Δυτικής δίαιτας και της Μεσογειακής δίαιτας, ο μικροβιακός μεταβολισμός διαφέρει σημαντικά, όπως φαίνεται από το μεταβολικό προφίλ στα ούρα.
Βιβλιογραφία
- Barber C, et al. Differential effects of Western and Mediterranean-type diets on gut microbiota: a metagenomics and metabolomics approach. Nutrients 2021;13:2638.
- Ben-Yacov O, et al. Personalized postprandial glucose response-targeting diet versus Mediterranean diet for glycemic control in prediabetes. Diabetes Care 2021 Sep;44:1980-91.
- Liu X, et al. Mediterranean-DASH Intervention for Neurodegenerative Delay (MIND) study: Rationale, design and baseline characteristics of a randomized control trial of the MIND diet on cognitive decline. Contemp Clin Trials 2021 Mar;102:106270.