Γαστροπάρεση και σακχαρώδης διαβήτης

Τι είναι η γαστροπάρεση;

Γαστροπάρεση είναι η παραμονή του φαγητού στο στομάχι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα από το φυσιολογικό λόγω απουσίας ή ανεπαρκούς λειτουργίας του μυϊκού συστήματος του στομάχου (“παράλυση στομάχου” συνήθως εξαιτίας δυσλειτουργίας του πνευμονογαστρικού νεύρου).

Γαστροπάρεση: Αίτια

Στον παρακάτω Πίνακα αναφέρονται τα συνηθέστερα αίτια που προκαλούν γαστροπάρεση.

Ποια είναι τα συμπτώματα της γαστροπάρεσης;

Η γαστροπάρεση συνοδεύεται από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Ναυτία
• Εμετός
• Αίσθημα πληρότητας έπειτα από λίγες μπουκιές φαγητού
• Φούσκωμα ή μετεωρισμό
• Οπισθοστερνικός καύσος ή γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση
• Διαταραχή των επιπέδων σακχάρου στο αίμα
• Ανορεξία
• Απώλεια βάρους
• Υποθρεψία (μειωμένη απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών των τροφών από το λεπτό έντερο)

Πώς προκαλεί γαστροπάρεση ο σακχαρώδης διαβήτης;

Ο σακχαρώδης διαβήτης φαίνεται ότι προκαλεί βλάβη στο πνευμονογαστρικό νεύρο του στομάχου και γαστροπάρεση. Η γαστροπάρεση προκαλείται και από τους δύο τύπους διαβήτη (νεανικό και ενηλίκων) κυρίως όμως από τον τύπου 1 (νεανικό ή ινσουλινοεξαρτώμενο). Η γαστροπάρεση εμφανίζεται τουλάχιστον 10 χρόνια μετά την εμφάνιση του σακχαρώδη διαβήτη.

Νεότερα δεδομένα που δημοσιεύθηκαν το 2015 προτείνουν τον ακόλουθο μηχανισμό δημιουργίας της διαβητικής γαστροπάρεσης. Τα μακροφάγα της μυϊκής στιβάδας του στομάχου γειτονεύουν με τα ICC (δηλαδή τα διάμεσα κύτταρα του Cajal που βρίσκονται στο πάνω μέρος του στομάχου που λέγεται βηματοδότης και ουσιαστικά δίνουν το ερέθισμα για να κινηθεί το στομάχι) και τους εντερικούς νευρώνες. Ο σακχαρώδης διαβήτης προκαλεί ενεργοποίηση και πόλωση των μακροφάγων. Τα ενεργοποιημένα μακροφάγα, ανάλογα με τη γενετική προδιάθεση και περιβαλλοντικούς παράγοντες, μπορούν να στρέφονται είτε προς τον Μ2 αντι-φλεγμονώδη είτε προς τον Μ1 φλεγμονώδη φαινότυπο. Τα Μ2 μακροφάγα έχουν αυξημένα επίπεδα ενός ενζύμου που λέγεται αιμοξυγονάση 1 (ΗΟ1). Η ΗΟ1 των Μ2 μακροφάγων προστατεύει τα ICC κύτταρα και την έκφραση της nNOS (συνθετάσης του μονοξειδίου του αζώτου) των νευρώνων του εντέρου από την βλάβη του οξειδωτικού στρες και προλαμβάνει την ανάπτυξη καθυστερημένης γαστρικής κένωσης. Η ενεργοποίηση των Μ1 μακροφάγων και η απώλεια της έκφρασης της ΗΟ1 σχετίζεται με απώλεια των κυττάρων ICC και της έκφρασης της nNOS και άρα μείωση της κινητικότητας του στομάχου, πιθανόν δε να οδηγεί και σε απώλεια των λείων μυϊκών ινών και αυξημένη εναπόθεση ινιδίων κολλαγόνου στο στρώμα του συνδετικού ιστού. Τα νεότερα αυτά δεδομένα ανοίγουν το δρόμο στην ανεύρεση νέων φαρμάκων που θα εκτρέπουν τα μακροφάγα προς τον Μ2 αντι-φλεγμονώδη φαινότυπο, βελτιώνοντας έτσι την γαστροπάρεση.

Τι επιπλοκές προκαλεί η γαστροπάρεση;

• Όταν το φαγητό παραμείνει μέσα στο στομάχι για μεγάλο χρονικό διάστημα σαπίζει και αναπτύσσονται μικρόβια.
• Το άπεπτο φαγητό δυνατόν να σκληρύνει δημιουργώντας μια μάζα που ονομάζεται πίλημμα. Το πίλημμα δυνατόν να αποφράξει το πυλωρικό στόμιο, δηλαδή την έξοδο του στομάχου προς το λεπτό έντερο.
• Εάν ο πυλωρός δεν έχει φράξει και το φαγητό προχωρήσει καθυστερημένα στο λεπτό έντερο θα αυξήσει απότομα τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Συνεπώς με τη γαστροπάρεση είναι πολύ δύσκολος ο έλεγχος των επιπέδων γλυκόζης και άρα του σακχαρώδη διαβήτη.
• Σε περιπτώσεις που προκαλείται επίμονος εμετός από την γαστροπάρεση δυνατόν να επέλθει αφυδάτωση του οργανισμού.

Πώς τίθεται η διάγνωση της διαβητικής γαστροπάρεσης;

Ο γιατρός θα λάβει το ιστορικό υγείας σας, δηλαδή θα σας ρωτήσει τα συμπτώματα, πότε έγινε η διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη, αν ελέγχεται ικανοποιητικά το σάκχαρο του αίματος, και επίσης θα σας εξετάσει κλινικά. Θα ζητήσει να υποβληθείτε σε αιματολογικές εξετάσεις για τον έλεγχο των επιπέδων του σακχάρου του αίματος. Επίσης, πιθανόν να σας συστήσει να υποβληθείτε σε κάποιες από τις παρακάτω παρακλινικές εξετάσεις:

• Γαστροσκόπηση με λήψη βιοψιών
• Υπερηχογράφημα άνω κοιλίας
• Βαριούχο γεύμα. Με την εξέταση αυτή θα πιείτε μια υγρή σκιαγραφική ουσία που λέγεται Βάριο και θα σας γίνουν κάποιες ακτινογραφίες μέσω των οποίων θα ελεγχθεί ο οισοφάγος, το στομάχι και το λεπτό έντερο. Παρόμοια εξέταση είναι και η κατανάλωση ενός γεύματος με μπιφτέκι που περιέχει βάριο για τον έλεγχο της κινητικότητας του ανώτερου πεπτικού συστήματος.
• Έλεγχος της κένωσης του στομάχου με ραδιοϊσότοπα. Εάν πάνω από το μισό φαγητό με το ραδιοϊσότοπο που θα σας χορηγηθεί παραμείνει στο στομάχι έπειτα από μιάμιση ώρα, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει γαστροπάρεση.
• Μανομετρία στομάχου. Με την εξέταση αυτή θα μετρηθεί, μέσω ενός καθετήρα που θα τοποθετηθεί από το στόμα μέσα στο στομάχι, η ηλεκτρική και μυϊκή δραστηριότητα του τοιχώματος του στομάχου, ώστε να διαπιστωθεί πόσο γρήγορα γίνεται η πέψη.
• Δοκιμασία αναπνοής με ραδιενεργό άνθρακα (¹³C). Η εξέταση αυτή ελέγχει με ακρίβεια την ταχύτητα κένωσης του στομάχου.

Πώς θεραπεύεται η διαβητική γαστροπάρεση;

Η διαβητική γαστροπάρεση υποχωρεί έπειτα από τον έλεγχο των συμπτωμάτων και των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Ο διαβητολόγος σας θα σας δώσει περισσότερες οδηγίες για το πώς θα λαμβάνετε τα αντιδιαβητικά φάρμακα ή την ινσουλίνη. Θα πρέπει να αναφέρετε στον γιατρό σας αν διακόψατε ή αν αλλάξατε κάποια φάρμακα που πιθανόν να επιδεινώνουν την γαστροπάρεση, όπως αντικαταθλιπτικά, αντιυπερτασικά ή αντιδιαβητικά φάρμακα.

Για τη συμπτωματική αντιμετώπιση της γαστροπάρεσης, ο θεράπων ιατρός είναι ο μόνος υπεύθυνος να σας χορηγήσει τα κατάλληλα σκευάσματα που δεν θα αλληλεπιδρούν με τα φάρμακα που ήδη λαμβάνετε.

Σε προχωρημένες περιπτώσεις πιθανόν να είναι απαραίτητη η τοποθέτηση γαστροστομίας, δηλαδή ενός σωλήνα που τοποθετείται ενδοσκοπικά (με γαστροσκόπηση) σε όσους ασθενείς αδυνατούν να λάβουν τροφή από το στόμα. Μέσω του σωλήνα της γαστροστομίας παρέχεται εντερική σίτιση, ενυδάτωση και χορηγείται η φαρμακευτική αγωγή.

Τι μπορώ να κάνω για να νιώσω καλύτερα;

Εάν πάσχετε από σακχαρώδη διαβήτη, ένας από τους καλύτερους τρόπους για να ελέγξετε τα συμπτώματα της γαστροπάρεσης είναι να τροποποιήσετε το πρόγραμμα της καθημερινής διατροφής σας. Για παράδειγμα, αντί για 3 γεύματα την ημέρα, είναι προτιμότερο να τα αυξήσετε σε 6 μικρότερα. Με τον τρόπο αυτό θα διευκολύνετε το άδειασμα του στομάχου.

Επίσης το είδος του φαγητού παίζει σημαντικό ρόλο. Τα υδαρή φαγητά είναι πιο εύκολο να περάσουν από το στομάχι στο λεπτό έντερο από ότι τα στεγνά στερεά φαγητά.

Αποφύγετε λιπαρά φαγητά που δυνατόν να επιβραδύνουν την κένωση του στομάχου, καθώς επίσης και τις τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες οι οποίες περνάνε πιο δύσκολα από το στομάχι αφού δεν πέπτονται εύκολα.