Ενδοφλέβιος σίδηρος

Γράφει η Αιματολόγος Ζωή Σαούλη, Θεσσαλονίκη, τηλ. 6944207979

Τι είναι η ενδοφλέβια έγχυση σιδήρου;

«Ενδοφλέβια» ή «IV» είναι η άμεση και σταδιακή χορήγηση σιδήρου στη φλέβα σε σταγόνες, σε περιπτώσεις χαμηλού σιδήρου / φεριτίνης ή/και αιματοκρίτη (σιδηροπενία ή σιδηροπενική αναιμία).

Πότε χρειάζεται να πάρω ενδοφλέβιο σίδηρο;

Οι ενδείξεις χορήγησης ενδοφλέβιου σιδήρου είναι οι παρακάτω:

Αναποτελεσματική θεραπεία με σίδηρο από το στόμα (όταν παρά τη λήψη σκευασμάτων σιδήρου από το στόμα δεν ανεβαίνει η φεριτίνη, δηλαδή οι αποθήκες σιδήρου του αίματος).
Ανεπιθύμητες ενέργειες θεραπείας με σίδηρο από το στόμα (ναυτία, εμετός, διάρροια, δυσκοιλιότητα, πόνος στην κοιλιά). Το 30% των ασθενών που λαμβάνουν σίδηρο από το στόμα εμφανίζουν παρενέργειες διαφορετικής έντασης.
Κακή ανοχή ή συμμόρφωση των ασθενών στη θεραπεία με σίδηρο από το στόμα (η θεραπεία με σίδηρο από το στόμα διαρκεί αρκετούς μήνες με συνέπεια αρκετοί ασθενείς να ξεχνούν ή να αμελούν τη λήψη της θεραπείας τους έπειτα από κάποιο διάστημα).
Συνεχιζόμενη απώλεια αίματος. Για παράδειγμα, οι γυναίκες χάνουν αίμα με την περίοδό τους ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Η λήψη σιδήρου από το στόμα δεν προλαβαίνει να αντικαταστήσει τις απώλειες σιδήρου με την περίοδο και συνεπώς η χορήγηση ενδοφλεβίου σιδήρου αποτελεί μονόδρομο. Το μέγιστο ποσό σιδήρου που μπορεί να απορροφήσει ο οργανισμός από το έντερο (σε περίπτωση χορήγησης από το στόμα) είναι 25 mg/ημέρα. Η ποσότητα αυτή σιδήρου αντιστοιχεί σε απώλεια 60 mL ολικού αίματος την ημέρα. Εάν η φεριτίνη είναι πολύ χαμηλή, είναι λογικό να χορηγήσουμε ενδοφλέβιο σίδηρο για να βοηθήσουμε τον οργανισμό να ανακάμψει γρηγορότερα, όταν συνεχίζει η απώλεια αίματος (π.χ. σε γυναίκες με έμμηνο ρύση).
Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου. Πολλοί ασθενείς με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (νόσο του Crohn ή ελκώδη κολίτιδα) έχουν αναιμία και σοβαρή δυσανεξία στη λήψη σιδήρου από το στόμα. Η χορήγηση σιδήρου από το στόμα ενδεχομένως να επιδεινώσει και την ενεργότητα της νόσου των ασθενών αυτών. Επιπλέον, αντίθετα με τον σίδηρο από το στόμα, ο ενδοφλέβιος σίδηρος βοηθάει στην παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων, η καταστολή των οποίων σχετίζεται με τη φλεγμονή.
Χρόνια νεφρική νόσος (τόσο στους ασθενείς που υποβάλλονται όσο και σε όσους δεν υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση)
Καρκινοπαθείς. Ο ενδοφλέβιος και όχι ο από του στόματος σίδηρος δρα συνεργικά με διάφορους παράγοντες παραγωγής ερυθρών αιμοσφαιρίων (πχ ερυθροποιητίνη) στους ασθενείς με καρκίνο, ακόμα και όταν λαμβάνουν χημειοθεραπεία.
Ασθενείς με καρδιοπάθεια. Οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια αντιμετωπίζουν συχνά πρόβλημα αναιμίας που επιδεινώνει την καρδιακή λειτουργία και αυξάνει τα συμπτώματά τους.
Όταν ο ασθενής έχει ανάγκη από ταχεία αύξηση στα επίπεδα σιδήρου για να αποφύγει σημαντικές επιπλοκές ή μετάγγιση αίματος (όπως, πριν ή μετά από σοβαρή χειρουργική επέμβαση, σοβαρή αναιμία στα τελευταία στάδια της εγκυμοσύνης ή μετά από τοκετό).

Έλαβα σκεύασμα σιδήρου από το στόμα και δεν το ανέχτηκα. Τι εναλλακτικές επιλογές υπάρχουν εκτός από τον ενδοφλέβιο σίδηρο;

Αλλαγή σκευάσματος σιδήρου από το στόμα (πάλι σε χάπι)
Διατροφή με τροφές που ανεβάζουν τον αιματοκρίτη. Εντούτοις, μόλις ο ασθενής φθάσει σε χαμηλά επίπεδα σιδήρου και είναι αναιμικός είναι δύσκολο να αποκτήσει αρκετό σίδηρο στο σώμα ακόμη και με διατροφή η οποία είναι υψηλή σε σίδηρο.
Ενδομυϊκή χορήγηση σιδήρου. Η ενδομυϊκή ένεση δεν συνιστάται διότι είναι επώδυνη και μπορεί να προκαλέσει μόνιμη ουλή και αποχρωματισμό στο δέρμα. Επιπλέον, χρειάζεται ιδαίτερη προσοχή σε όσους λαμβάνουν αντιπηκτικά φάρμακα.
Μετάγγιση αίματος. Η μετάγγιση αίματος μπορεί να σώσει μια ζωή όταν υπάρχει σοβαρή αναιμία ή αιμορραγία, και δεν υπάρχει άλλος τρόπος άμεσης αύξησης των τιμών της αιμοσφαιρίνης και του αιματοκρίτη. Η μετάγγιση αίματος έχει μεγαλύτερους κινδύνους από ότι ο ενδοφλέβιος σίδηρος [π.χ. μετάδοση ασθενειών από τον αιμοδότη (ηπατίτιδα B, C), παρότι οι φιάλες αίματος ελέγχονται από την Αιμοδοσία] και πρέπει να αποφεύγεται εκτός κι αν απαιτείται άμεση αύξηση στα επίπεδα αιμοσφαιρίνης, όταν τα οφέλη ξεπερνούν τους κινδύνους.

Τι προηγείται της ενδοφλέβιας χορήγησης σιδήρου;

Πριν από τη χορήγηση ενδοφλέβιου σιδήρου θα πρέπει να ενημερώσετε τον γιατρό σας εάν:

Έχετε αναιμία που δεν προκλήθηκε από ανεπάρκεια σιδήρου
Έχετε συστηματικό ερυθηματώδη λύκο
Έχετε ρευματοειδή αρθρίτιδα
Είστε έγκυος ή προσπαθείτε να μείνετε έγκυος
Έχετε ιστορικό άσθματος, εκζέματος ή άλλων αλλεργιών
Είχατε υπερευαισθησία ή αντίδραση σε οποιοδήποτε είδος ένεσης ή έγχυσης σιδήρου στο παρελθόν
Έχετε ιστορικό υψηλών επιπέδων σιδήρου, ή διαταραχές στον μεταβολισμό του σιδήρου, π.χ. αιμοχρωμάτωση ή πρόβλημα με το συκώτι
Παίρνετε οποιαδήποτε φάρμακα, συμπεριλαμβανομένων φαρμάκων χωρίς ιατρική συνταγή (συμπληρώματα διατροφής, βότανα, ομοιοπαθητικά φάρμακα κλπ.)

ΠΡΟΣΟΧΗ! Τα σκευάσματα ενδοφλέβιου σιδήρου ΔΕΝ χορηγούνται σε άτομα κάτω των 14 ετών.

Πόσος σίδηρος απαιτείται;

Η υπερδοσολογία μπορεί να προκαλέσει συσσώρευση του σιδήρου στις αποθήκες σιδήρου, και ο γιατρός σας πρέπει τότε να σας υποβάλει σε ειδικότερες εξετάσεις για να ελέγξει και άλλες παραμέτρους του σιδήρου όπως η τρανσφερίνη ορού. Ο γιατρός σας λοιπόν θα υπολογίσει πόσος σίδηρος απαιτείται για να επιστρέψουν τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης στο κανονικό και επιπλέον να παραμείνει λίγο απόθεμα σιδήρου για το μέλλον. Όταν όλος ο σίδηρος που χρειάζεται το σώμα δίνεται σε μια ενιαία έγχυση (μια και μοναδική θεραπεία) αυτό λέγεται μια έγχυση «αποτελεσματικής δόσης».

Μερικές φορές απαιτείται μια και μοναδική «αποτελεσματική δόση», ωστόσο σε άλλες περιπτώσεις απαιτείται να δοθούν μικρότερες ποσότητες ενδοφλέβιου σιδήρου ώστε να αυξηθούν κάπως τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης και να βελτιωθούν τα συμπτώματα και ο υπόλοιπος σίδηρος μπορεί να χορηγηθεί σιγά σιγά κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών με χάπια σιδήρου.

Θα περάσουν μερικές εβδομάδες μέχρις ότου ο ενδοφλέβιος σίδηρος να έχει την πλήρη δράση του και ο γιατρός σας θα σας ελέγξει αιματολογικά για να δει την ανταπόκριση.

Τι ανεπιθύμητες ενέργειες μπορεί να έχω από τον ενδοφλέβιο σίδηρο;

Με τα νέας γενιάς σκευάσματα ενδοφλέβιου σιδήρου που κυκλοφορούν τα τελευταία χρόνια, οι ανεπιθύμητες ενέργειες έχουν ελαχιστοποιηθεί και κυρίως εμφανίζονται την στιγμή της χορήγησης ή μισή ώρα μετά τη χορήγηση. Παρόλα αυτά, σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να παρουσιασθούν οι ακόλουθες ανεπιθύμητες ενέργειες:

Εξάνθημα και κνησμός (φαγούρα) στο σημείο της έγχυσης
Οίδημα χειλιών, γλώσσας, λαιμού και αναπνευστικός συριγμός ή δυσκολία αναπνοής (παροδικά)
Πονοκέφαλο, ζάλη (ήπια)
Αύξηση αρτηριακής πίεσης
Ναυτία ή άλλες γαστρεντερικές διαταραχές (ήπια)
Μυαλγία, αρθραλγία ή/και οσφυαλγία
Αύξηση των ηπατικών ενζύμων (προσωρινά, επανέρχονται σύντομα)

Τι να προσέξω την ημέρα της έγχυσης του ενδοφλέβιου σιδήρου;

Την ημέρα της έγχυσης ενδοφλέβιου σιδήρου μπορείτε να:

Φάτε το πρόγευμα ή μεσημεριανό σας κανονικά γιατί δεν χρειάζεται να έχετε άδειο στομάχι για την έγχυση σιδήρου
Πάρετε όλα τα φάρμακά σας κανονικά
Οδηγήσετε σπίτι μετά την έγχυση και να επανέλθετε στις συνηθισμένες δραστηριότητές σας