Ποιος είναι ο ρόλος της δίαιτας στους ασθενείς με φλεγμονώδη νόσο εντέρου (νόσο Crohn και ελκώδη κολίτιδα);
Για γενικές πληροφορίες σχετικά με τη νόσο Crohn και την ελκώδη κολίτιδα δείτε τα αντίστοιχα άρθρα στην ενότητα «Νόσοι» στο peptiko.gr.
Η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα ελαττώνουν την όρεξη, μειώνουν την πρόσληψη θρεπτικών ουσιών (δυσθρεψία), αλλοιώνουν τον μεταβολισμό των θρεπτικών ουσιών, και τελικά προκαλούν υποθρεψία και απώλεια βάρους (ειδικά η νόσος του Crohn επειδή προσβάλλει το λεπτό έντερο). Συνεπώς, απαιτείται ο γαστρεντερολόγος να παρέμβει στο διαιτολόγιο του ασθενούς με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου εστιάζοντας στην επαρκή πρόσληψη των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών αλλά και στην αποφυγή τροφίμων που δυνατόν να επιδεινώνουν τα συμπτώματα.
Προοπτικές μελέτες έχουν δείξει συσχέτιση μεταξύ διαφόρων διαιτητικών παραγόντων ή συστατικών και του κινδύνου ανάπτυξης νόσου του Crohn και ελκώδους κολίτιδας, όπως φαίνεται στον παρακάτω Πίνακα, που παρουσιάσθηκε το 2022 στο συνέδριο των Φλεγμονωδών Νόσων του Εντέρου από τον Δρ. Ashwin Ananthakrishnan, αναπληρωτή καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Harvard στη Βοστόνη.
| Νόσος του Crohn | Ελκώδης κολίτιδα | |
| Αυξάνουν τον κίνδυνο | Χαμηλή βιταμίνη D Αυξημένη πρόσληψης ζωικής πρωτεΐνης Επεξεργασμένα τρόφιμα | Trans-κορεσμένα λιπαρά Αυξημένη πρόσληψης ζωικής πρωτεΐνης Αναψυκτικά με ζάχαρη |
| Μειώνουν τον κίνδυνο | Κάλιο Ψευδάργυρος Φυτικές ίνες (φρούτα και λαχανικά) Ψάρια | n-3 PUFA (μακράς αλύσου πολυακόρεστα λιπαρά οξέα που βρίσκονται σε ψάρια όπως ο τόνος και ο σολομός) |
Ποιες είναι οι συνέπειες της μειονεκτικής θρέψης στους ασθενείς με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου;
Οι ασθενείς με νόσο του Crohn και ελκώδη κολίτιδα δυνατόν να παρουσιάζουν:
- Καθυστερημένη ανάπτυξη (αφορά στα παιδιά)
- Απώλεια βάρους και μείωση της μυϊκής μάζας (κυρίως στην νόσο Crohn σε ποσοστό έως 70%, αλλά και στην ελκώδη κολίτιδα σε ποσοστά 18-60%)
- Οστεοπενία και οστεοπόρωση (ανεξαρτήτως ηλικίας και φύλου)
- Ανεπάρκεια ιχνοστοιχείων
Ποιες είναι οι διαιτητικές παρεμβάσεις που θα μου συστήσει ο γαστρεντερολόγος μου;
Στην έξαρση της φλεγμονώδους νόσου του εντέρου (νόσος του Crohn / ελκώδης κολίτιδα), ο γαστρεντερολόγος θα σας χορηγήσει ειδική δίαιτα με σκοπό να αυξήσει τις προσλαμβανόμενες θερμίδες και πρωτεΐνες. Τα σκευάσματα θα σας χορηγηθούν ως επί το πλείστον από το στόμα (εντερική διατροφή με στοιχειακή, ημι-στοιχειακή, ή δίαιτα με πολυμερή), αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. όταν προγραμματίζεται χειρουργείο ή όταν οι διάρροιες δεν υποχωρούν) ίσως χρειαστεί ενδοφλέβια (παρεντερική) χορήγηση με ταυτόχρονη αναπλήρωση των ηλεκτρολυτών που χάνονται με τις διάρροιες.
Επίσης θα ο γαστρεντερολόγος θα σας συστήσει να λάβετε:
- Πολυβιταμινούχα σκευάσματα
- Συμπλήρωμα ασβεστίου και βιταμίνης D
- Φυλλικό οξύ
- Προβιοτικά (μαγιά, λακτοβάκιλλοι). Συγκεκριμένα, σε ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα που υπεβλήθησαν σε χειρουργική επέμβαση, φαίνεται να υπάρχει όφελος στη διατήρηση της ύφεσης με τη χρήση του προβιοτικού VSL-3 (προλαμβάνει την ληκυθίτιδα, δηλαδή την φλεγμονή στο μικρό κομμάτι του παχέος εντέρου που απέμεινε μετά το χειρουργείο, κοντά στον πρωκτό).
Ποιες τροφές πρέπει να αποφεύγω;
Μόλις τα συμπτώματα της φλεγμονής του εντέρου αρχίσουν να υποχωρούν, μπορείτε να σταδιακά επιστρέψετε σε μια κανονική διατροφή. Το κάθε στάδιο θα πρέπει να γίνεται καλά ανεκτό πριν αποφασίσετε να προχωρήσετε στο επόμενο.
- Πρώτο στάδιο: Ξεκινήστε να καταναλώνετε εύπεπτα τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες (όπως βρώμη ή ρύζι) και ζωμούς χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά.
- Δεύτερο στάδιο: Προσθέστε στην διατροφή σας άσπρο ψωμί, μαρμελάδες, μέλι, βρασμένα φρούτα, αραιωμένους χυμούς φρούτων, βραστά μαλακά λαχανικά (π.χ. καρότα, σπανάκι), βραστό άπαχο κρέας με χαμηλά λιπαρά, ρύζι, πουρέ πατάτας, ζυμαρικά, κουάκερ, και τέλος γάλα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά (0,3%). Θα πρέπει να μοιράζετε την πρόσληψη τροφής σας σε πολλά μικρά γεύματα (τουλάχιστον πέντε κάθε μέρα).
- Τρίτο στάδιο: Το διαιτολόγιό σας μπορεί να εμπλουτισθεί προσθέτοντας γαλακτοκομικά προϊόντα με λιπαρά 1,5% (εννοείται ότι δεν υπάρχει δυσανεξία λακτόζης), κρέατα με χαμηλά λιπαρά, άπαχο ψάρι, χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά αρτοσκευάσματα, κομπόστα και λαχανικά (π.χ. κουνουπίδι, σέλινο, κολοκυθάκια). Κατά τη διάρκεια αυτού του σταδίου, θα πρέπει να συνεχίσετε να αποφεύγετε την κατανάλωση ωμών τροφίμων, όπως μαρούλι και ωμά φρούτα.
- Τέταρτο στάδιο: “Ελαφρά πλήρης διατροφή”, πάντα λαμβάνοντας υπόψη τυχόν δυσανεξίες σε μεμονωμένα τρόφιμα, όπως δυσανεξία στη λακτόζη και ξηρούς καρπούς. Αποφύγετε λάχανο, όσπρια, λιπαρά και τηγανητά τρόφιμα, φρούτα με σκληρές φλούδες (δαμάσκηνα, φραγκοστάφυλα κ.λπ.), λαχανικά κομμένα σε μεγάλα κομμάτια, τουρσί (πίκλες), χυμούς από όξινα φρούτα. Επιτρέπονται 2-3 αβγά την εβδομάδα μαγειρεμένα ως ομελέτα ή βρασμένα «μελάτα». Τα προϊόντα που κατασκευάζονται για τους διαβητικούς περιέχουν μεγάλη ποσότητα φρουκτόζης που δυνατόν να επιδεινώσει τη διάρροια. Τα τρόφιμα που περιέχουν υποκατάστατα ζάχαρης όπως η ξυλιτόλη, σορβιτόλη ή ισομαλτόζη δεν ενδείκνυνται.
Οι ασθενείς με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου σε ύφεση και χωρίς στένωση του εντέρου μπορούν να τρώνε τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες ως μέρος μιας ισορροπημένης υγιεινής διατροφή. Βλέπε το σχετικό άρθρο στο peptiko.gr. Προϊόντα ολικής αλέσεως από καλή (ψιλή) άλεση σιτηρών γίνονται καλύτερα ανεκτά σε σχέση με τα προϊόντα ολικής αλέσεως που παρασκευάζονται από χοντρής άλεσης δημητριακά ή σε σχέση με εκείνα που περιέχουν σπόρια.