Τι είναι τα ΑΝΑ (αντιπυρηνικά αντισώματα);
Τα αντιπυρηνικά αντισώματα (ΑΝΑ) είναι πρωτεΐνες που παράγει ο οργανισμός μας και επιτίθενται εναντίον συστατικών του πυρήνα των κυττάρων των ανθρώπινων ιστών καταστρέφοντάς τους. Τα ΑΝΑ είναι εξέταση αίματος και αυξάνουν σε αυτοάνοσες παθήσεις, λοιμώξεις και καρκίνο που θα αναφερθούν στη συνέχεια του άρθρου. Περίπου το 2,5% του γενικού πληθυσμού έχει κάποια αυτοάνοση πάθηση στην οποία παρατηρείται αυξημένος τίτλος ΑΝΑ.
Πώς ταξινομούνται τα ΑΝΑ (αντιπυρηνικά αντισώματα);
Τα αντιπυρηνικά αντισώματα (ΑΝΑ) ταξινομούνται σε 12 κατηγορίες:
- Anti–DNA αντισώματα. Διακρίνονται σε anti–ssDNA (έναντι απλής έλικας DNA) και anti–dsDNA (έναντι διπλής έλικας DNA). Τα anti–dsDNA αντισώματα αυξάνουν στον συστηματικό ερυθηματώδη λύκο, ενώ τα anti-ssDNA δεν θεωρούνται ειδικά για κάποια συγκεκριμένη αυτοάνοση πάθηση (αυξάνουν και σε ρευματικές και σε μη ρευματικές παθήσεις).
- Αντισώματα προς τις ιστόνες. Υπάρχουν πέντε τάξεις ιστονών Η1, Η2Α, Η2Β, Η3 και Η4 και αυξάνουν κυρίως στο φαρμακευτικό λύκο. Αυξάνουν επίσης σε ορισμένες περιπτώσεις συστηματικού ερυθηματώδους λύκου, σε σκληρόδερμα, ρευματοειδή αρθρίτιδα, και αδιαφοροποίητη νόσο συνδετικού ιστού.
- Αντισώματα έναντι του αντιγόνου Sm. Αυξάνουν στον συστηματικό ερυθηματώδη λύκο σε 20-30% των περιπτώσεων. Σχετίζονται με προσβολή του κεντρικού νευρικού συστήματος, νεφρική νόσο, πνευμονική ίνωση και περικαρδίτιδα στα πλαίσια του συστηματικού ερυθηματώδη λύκου.
- Αντισώματα έναντι των μη ιστονικών πυρηνικών πρωτεϊνών nRNP. Ανευρίσκονται σε συστηματικό ερυθηματώδη λύκο (ηπιότερης μορφής), σκληρόδερμα και σύνδρομο Sjögren.
- Αντισώματα έναντι των SSA/Ro ή SSA και SSB/La ή SSB. Τα SSA/Ro και SSB/La σχετίζονται με νόσους του συνδετικού ιστού όπως ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος και το σύνδρομο Sjögren.
- Αντισώματα έναντι του Scl-70. Σχετίζονται με το σκληρόδερμα και τη νόσο Raynaud, ενώ είναι αυξημένα μόλις στο 5% των ασθενών με συστηματικό ερυθηματώδη λύκο.
- Αντισώματα έναντι του κεντρομεριδίου – ACA. Τα ACA ανευρίσκονται θετικά στο σύνδρομο CREST, που αποτελεί ακρωνύμιο των λέξεων Calcinosis, Raynaud’s phenomena, Esophageal dysmobility, Sclerodactyly και Telangiectasias. Επίσης αυξάνουν στην πρωτοπαθή χολική χολαγγειίτιδα και το εγγύς σκληρόδερμα.
- Αντισώματα κατά του αντιγόνου Jo-1. Αυξάνουν στην πολυμυοσίτιδα και δερματομυοσίτιδα.
- Γλυκοπρωτεΐνες anti-gp210 και anti-p62. Αυξάνουν στο 25-30% των περιπτώσεων πρωτοπαθούς χολικής χολαγγειίτιδας (πρώην πρωτοπαθής χολική κίρρωση).
- Anti-sp100. Αυξάνουν στο 20-30% των περιπτώσεων πρωτοπαθούς χολικής χολαγγειίτιδας (πρώην πρωτοπαθής χολική κίρρωση), αλλά αποτελούν πολύ ειδικό δείκτη της νόσου.
- Anti-PM-Scl. Ανευρίσκονται στο 50% του συνδρόμου πολυμυοσίτιδας/συστηματικής σκλήρυνσης.
- Anti-DFS70. Δεν είναι εμπορικά διαθέσιμα προς το παρόν.
Ποιες είναι οι φυσιολογικές τιμές και σε ποιες παθήσεις αυξάνουν τα ΑΝΑ (αντιπυρηνικά αντισώματα);
Συγκέντρωση ΑΝΑ στο αίμα κάτω από 1:40 θεωρείται φυσιολογική. Η αυξημένη συγκέντρωση (θετικά ΑΝΑ) στο αίμα μπορεί να οφείλεται σε κάποια από τις παρακάτω παθήσεις:
- Μικτή νόσος του κολλαγόνου (95%)
- Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος (95%)
- Φαρμακευτικός λύκος (100%)
- Πολυμυοσίτιδα (30%)
- Ρευματοειδής αρθρίτιδα (40-50%)
- Σύνδρομο Sjögren (70%)
- Σκληρόδερμα
- Δερματομυοσίτιδα
- Πρωτοπαθής χολική χολαγγειίτιδα (πρώην πρωτοπαθής χολική κίρρωση)
- Αυτοάνοση ηπατίτιδα
- Δισκοειδής λύκος
- Αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο
- Νεανική ιδιοπαθής αρθρίτιδα
- Ψωριασική αρθρίτιδα
- Νεανική δερματομυοσίτιδα
- Ιδιοπαθής θρομβοπενική πορφύρα
- Σύνδρομο CREST (Calcinosis, Raynaud’s phenomena, Esophageal dysmobility, Sclerodaktyly, Telangiectasias) (60–90%)
- Συστηματική σκλήρυνση (70-90%)
- Θυρεοειδής (Νόσος του Graves, θυρεοειδίτιδα Hashimoto)
- Αυτοάνοση αιμολυτική αναιμία
- Σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1 (νεανικού τύπου ή ινσουλινοεξαρτώμενος) (24-30%) και τύπου 2 (ενηλίκων) (16-22%)
- Οζώδης πολυαρτηριίτιδα
- Λοιμώξεις (φυματίωση, σχιστοσωμίαση, λοιμώδης μονοπυρήνωση, HIV, ηπατίτιδα C)
- Καρκίνος (πνεύμονα, μαστού, κεφαλής και τραχήλου)
Αρνητικά ΑΝΑ αποκλείουν τη διάγνωση του συστηματικού ερυθηματώδη λύκου σε >95% των περιπτώσεων. Ψευδώς θετικά ΑΝΑ παρατηρούνται στο 15% των υγιών ενηλίκων. Τα θετικά ΑΝΑ δεν είναι ειδικά για κάποια συγκεκριμένη αυτοάνοση πάθηση και πρέπει να γίνει περαιτέρω διερεύνηση μεταξύ διαφόρων αυτοάνοσων, φλεγμονωδών και λοιμωδών νοσημάτων καθώς και φαρμάκων (αντιβιοτικά κλπ.) που τα αυξάνουν. Τα αντισυλληπτικά δισκία από το στόμα ενδεχομένως να αυξάνουν τη συγκέντρωση των ΑΝΑ, ενώ η κορτιζόνη οδηγεί σε ψευδώς αρνητικό αποτέλεσμα (χαμηλό τίτλο ΑΝΑ).
Με ποια μέθοδο μετρώνται τα ΑΝΑ;
Τα ΑΝΑ είναι εξέταση αίματος και μετρώνται στο φλεβικό αίμα με διάφορες μεθόδους (έμμεσος ανοσοφθορισμός, ELISA, απλή ακτινωτή ανοσοδιάχυση, διπλή ανοσοδιάχυση, ραδιοανοσοδοκιμασία RIA).