Yükselmiş transaminazlar (ALT ve AST) veya transaminit

Yükselmiş transaminazlar (ALT ve AST) veya transaminit

Yükselmiş transaminazlar, yani alanin aminotransferaz (ALT) ve aspartat aminotransferaz (AST), diğer adıyla transaminit veya karaciğer enzimleri, rutin kan testlerinde sıkça karşılaşılan bir durumdur. Transaminazlar, karaciğer hücrelerinde bulunan ve amino asit metabolizmasında rol oynayan enzimlerdir. Transaminit, karaciğer hasarı veya hastalığını gösterebilir ve altta yatan nedeni belirlemek için daha fazla değerlendirme gerektirir.

İki Ana Transaminaz ve Normal Değerleri Nelerdir?

Kan testlerinde ölçülen iki ana transaminaz alanin aminotransferaz (ALT) ve aspartat aminotransferazdır (AST). ALT’nin normal seviyeleri erkekler için 7-56 birim/litre (U/L), kadınlar için ise 5-40 U/L arasında değişir. AST’nin normal seviyeleri hem erkekler hem de kadınlar için 10-40 U/L arasında değişir. Bu enzimlerin yükselmiş seviyeleri genellikle normalin üst sınırının iki katından fazla olan değerler olarak tanımlanır.

Transaminitin Nedenleri Nelerdir?

Transaminit, yani kandaki transaminaz seviyelerinin yükselmesi, çeşitli durumlar nedeniyle oluşabilir. İşte transaminitin en yaygın nedenlerinden bazıları:

• Alkole bağlı olmayan yağlı karaciğer hastalığı (NAFLD)
• Alkole bağlı karaciğer hastalığı
• Viral hepatitler (hepatit A, B, C, D ve E)
• Otoimmün hepatit
• Primer biliyer kolanjit
• Primer sklerozan kolanjit
• Wilson hastalığı
• Hemokromatozis
• Alfa-1 antitripsin eksikliği
• Çölyak hastalığı
• İlaca bağlı karaciğer hasarı (ör. parasetamol, statinler, antibiyotikler, antikonvülsanlar, kemoterapi)
• Akut karaciğer yetmezliği
• Kronik karaciğer hastalığı (ör. siroz)
• Safra kesesi hastalıkları (ör. kolesistit, safra taşları)
• Pankreatit
• Karaciğer iltihaplanmaları (ör. alkole bağlı olmayan steatohepatit, otoimmün hepatit)
• Karaciğer kanseri (hepatoselüler karsinom)
• Metabolik bozukluklar (ör. glikojen depo hastalığı, tirozinemi)
• Karaciğer fonksiyonunu etkileyen genetik hastalıklar (ör. alfa-fetoprotein eksikliği, ailesel hiperkolesterolemi)
• Kalp yetmezliği ve karaciğer konjesyonu

Bu liste kapsamlı olmakla birlikte nadir nedenler dahil edilmemiş olabilir. Ayrıca, bazı bireylerde belirgin bir neden olmadan (idiopatik) transaminaz seviyeleri yüksek olabilir.

Transaminit Seviyesi Hangi Bilgileri Sağlar?

Transaminit seviyesi, özellikle ALT ve AST, karaciğer hasarının veya yaralanmasının ciddiyeti ve kapsamı hakkında bilgi sağlayabilir.

• Hafif-orta derecede yükselmeler (normalin 3 katına kadar):
  • NAFLD, alkole bağlı karaciğer hastalığı, viral hepatit, ilaç kaynaklı karaciğer hasarı gibi durumları gösterebilir.
  • Hafif semptomlar (yorgunluk, karın rahatsızlığı) veya asemptomatik olabilir.
• Şiddetli yükselmeler (normalin 10 katından fazla):
  • Akut karaciğer yetmezliği, viral hepatit, iskemik karaciğer hasarı, akut alkole bağlı hepatit gibi ciddi durumları gösterebilir.
  • Sarılık, karın ağrısı ve zihinsel değişiklikler gibi belirtilerle birlikte olabilir.

Transaminazların yükselme derecesi her zaman karaciğer hasarının ciddiyetiyle doğru orantılı olmayabilir. Bu nedenle, karaciğer hastalıklarının teşhis ve tedavisi için gastroenterolog tarafından kapsamlı bir değerlendirme yapılması gereklidir.

Transaminit (AST & ALT) Değerlendirme ve Yönetimi

Eğer transaminit teşhisi konulmuşsa, gastroenteroloğunuz altta yatan nedeni belirlemek için ek testler isteyebilir. Bu testler şunları içerebilir:

• Viral hepatit veya otoimmün hepatit için kan testleri,
• Karaciğerin değerlendirilmesi için görüntüleme testleri (ultrason veya BT taraması gibi),
• Karaciğer dokusundan örnek almak için karaciğer biyopsisi.

Transaminitin yönetimi, altta yatan nedene bağlıdır. Örneğin:

• NAFLD durumunda kilo verme ve düzenli egzersiz gibi yaşam tarzı değişiklikleri önerilebilir.
• Hepatit durumunda antiviral ilaçlar reçete edilebilir.
• Eğer bir ilaç karaciğer hasarına neden oluyorsa, bu ilacın değiştirilmesi veya kesilmesi gerekebilir.

Bazı durumlarda, transaminit siroz veya karaciğer kanseri gibi daha ciddi bir karaciğer hastalığının işareti olabilir.

AST/ALT Oranı Ne Gösterir?

AST/ALT oranı, AST seviyesinin ALT seviyesine bölünmesiyle hesaplanan bir laboratuvar testidir. Normalde bu oran 1 civarındadır. Ancak karaciğer hücreleri zarar gördüğünde bu oran değişebilir.

• Viral hepatit: Oran genellikle 1’den küçüktür.
• Alkole bağlı karaciğer hastalığı: Oran genellikle 1’den büyüktür.
• NAFLD: Oran genellikle 1’den küçüktür.
• Siroz: Oran altta yatan nedene bağlı olarak değişebilir.

AST/ALT oranı, karaciğer hasarının altında yatan nedeni belirlemede yardımcı olabilir ancak tek başına tanı koydurucu değildir.

Transaminitte Karaciğer Biyopsisi Ne Zaman Düşünülür?

Karaciğer biyopsisi, küçük bir karaciğer dokusu örneğinin alınarak mikroskop altında incelendiği invaziv bir işlemdir. Transaminit durumunda şu durumlarda karaciğer biyopsisi düşünülebilir:

• Nedeni net değilse.
• Yükselme süregelen bir durumsa.
• Hastanın başka risk faktörleri varsa (ör. obezite, diyabet, alkol öyküsü).

Transient Elastografi Ne Zaman Önerilir?

Transient elastografi, karaciğer sertliğini ölçmek için ultrason kullanan non-invaziv bir testtir. Özellikle karaciğer fibrozunu değerlendirmek için faydalı olabilir.

• Nedeni belirlenemeyen transaminit vakalarında.
• Fibroz riski taşıyan hastalarda (ör. kronik hepatit, NAFLD).
• Uzun süreli yüksek transaminaz seviyeleri olan hastalarda.

Yüksek Kolesterol ve Karaciğer Enzimleri

Yüksek yağ ve şeker içeren bir diyet, yağlı karaciğer hastalığının gelişimi ile ilişkilidir. Aşırı kolesterol alımı, yağlı karaciğer hastalığını şiddetlendirebilir ve siroz veya karaciğer kanseri gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Sonuç

Transaminit, rutin kan testlerinde sıkça karşılaşılan bir durumdur ve karaciğer hasarını gösterebilir. Altta yatan nedenin belirlenmesi ve uygun tedavi için gastroenterolog tarafından kapsamlı bir değerlendirme gereklidir.

Dr. Zavos ile Randevu Nasıl Alınır?

Dr. Christos Zavos, Selanik, Yunanistan’ın Kalamarya semtinde bulunan, sertifikalı bir gastroenterolog ve hepatologtur. Özel muayenehanesi Fanariou 8, Kalamarya (Selanik), Yunanistan adresindedir. Selanik Uluslararası Havalimanı, muayenehaneye sadece 10 km uzaklıktadır ve taksiyle 13 dakikada ulaşılabilir.

Dr. Zavos, Selanik şehir merkezindeki Bioclinic özel hastanesinde endoskopi işlemleri gerçekleştirmektedir (Mitropoleos 86, Selanik).

Dr. Zavos’a şu numaralardan ulaşabilirsiniz: (+30)-6976596988 ve (+30)-2311283833, veya e-posta yoluyla: czavos@ymail.com. Dr. Zavos, Yunanca ve İngilizce dillerinde hizmet vermektedir.