Geğirme: Nedir?
Geğirme, vücudun midede biriken fazla havayı atmasını sağlayan doğal bir süreçtir. Ara sıra geğirmek normal ve gerekli olsa da, aşırı veya kontrol edilemeyen geğirme bazı kişilerde rahatsızlık veya utanç yaratabilir. Bu yazıda, geğirmenin fizyolojisi, mide kaynaklı ve üst mide kaynaklı geğirme arasındaki farklar ile geğirmenin teşhis ve tedavi yöntemleri ele alınmaktadır.
Geğirme: Nasıl oluşur?
Geğirme, midedeki hava dengesini düzenlemeye yardımcı olan refleksif bir mekanizmadır. Yemek veya sıvı tüketimi sırasında az miktarda hava mideye girer. Yutulan hava, mide fundusunda (midenin üst kısmı) birikir ve burada vagus sinirinin reseptörlerini uyarır. Bu reseptörler, alt özofagus sfinkterinin geçici olarak gevşemesine neden olan bir süreci tetikler, bu da havanın yemek borusundan geri çıkmasına ve ağız yoluyla atılmasına izin verir.
Alt özofagus sfinkterinin geçici gevşemesi sırasında, alt özofagus sfinkteri gevşer ve diyaframdaki (alt özofagus sfinkterini kontrol eden kas) basınç azalır. Bu süreç, havanın yemek borusuna geçişini sağlar. Yemek borusu hızla genişler ve üst özofagus sfinkteri gevşer, böylece hava geğirme olarak dışarı atılır. Ortalama olarak, her insan günde yaklaşık 30 kez geğirir ve bu normal kabul edilir.
Buna karşılık, sıvı reflüsü olduğunda, yemek borusu daha yavaş genişler ve üst özofagus sfinkteri, sıvının solunum yollarına kaçmasını önlemek için kasılır (sıkışır). Bu fark, vücudumuzun gaz veya sıvı reflüsüne farklı tepkiler verme yeteneğini vurgular.
Geğirme: Mide kaynaklı mı, Üst mide kaynaklı mı?
Geğirme, iki türe ayrılabilir: mide kaynaklı ve üst mide kaynaklı.
1. Mide Kaynaklı Geğirme
Mide kaynaklı geğirme, yukarıda açıklanan doğal süreçtir. Kişinin yuttuğu ve midede biriken havanın atılmasını içerir. Aşırı mide kaynaklı geğirme şu nedenlerle ortaya çıkabilir:
- Aşırı hava yutma (örneğin, sakız çiğneme, pipetle içme veya ağızdan nefes alma)
- Gazlı içecek tüketimi
- Mide genişlemesine karşı artan hassasiyet, rahatsızlığı gidermek için sık geğirme
Aşırı geğirme tedavisi, altta yatan nedeni belirlemeye ve bunu ele almaya odaklanır. Bazı durumlarda, mide hassasiyetini azaltan veya mide kapasitesini artıran ilaçlar kullanılır.
2. Üst Mide Kaynaklı Geğirme
Üst mide kaynaklı geğirme, havanın yemek borusuna girip mideye ulaşmadan hemen atıldığı davranışsal bir bozukluktur. Bu tür geğirme genellikle tekrarlayıcıdır ve dakikalar veya saatler boyunca sürebilir. Yutma ile ilişkili değildir ve uyku sırasında gerçekleşmez. Üst mide kaynaklı geğirme için iki mekanizma tanımlanmıştır:
- Kapalı gırtlakla nefes alarak negatif göğüs içi basıncı oluşturma, bu da havayı yemek borusuna yönlendirir
- Farinks, yumuşak damak ve dil kaslarını kullanarak havayı aktif olarak yemek borusuna çekme
Üst mide kaynaklı geğirme, genellikle dirençli gastroözofageal reflü hastalığı ile karıştırılır ancak görünüm ve mekanizma açısından farklıdır. Üst mide kaynaklı geğirme, hızlı yutma ve geğirme döngüsü nedeniyle yutma sırasında engelleme ve alt özofagus sfinkterinin gevşemesi ile ilişkilendirilir. Üst mide kaynaklı geğirme genellikle stres kaynaklıdır.
Geğirme ve kanser
Geğirme, genellikle normal ve zararsız bir süreç olsa da, bazı durumlarda daha ciddi altta yatan hastalıklarla ilişkili olabilir. Nadiren, aşırı veya inatçı geğirme, mide kanseri veya yemek borusu kanseri gibi gastrointestinal kanserlerin bir belirtisi olabilir. Bu kanserler, normal sindirim sürecini bozarak şişkinlik, erken doyma ve mide hareketliliğindeki değişiklikler veya yemek borusu tıkanıklığı nedeniyle sık geğirme gibi semptomlara yol açabilir. Örneğin, mide kanseri midede hava birikmesine neden olabilirken, yemek borusu kanseri alt özofagus sfinkterinin işlevini etkileyerek artan geğirmeye yol açabilir.
Ancak, geğirme tek başına nadiren kanserin kesin ve tek belirtisidir ve daha çok gastroözofageal reflü, aerofaji (aşırı hava yutma) veya fonksiyonel gastrointestinal bozukluklar gibi iyi huylu durumlarla ilişkilidir. Bununla birlikte, geğirme açıklanamayan kilo kaybı, yutma güçlüğü, inatçı karın ağrısı veya kusma gibi diğer endişe verici belirtilerle birlikte görülüyorsa, kanser de dahil olmak üzere ciddi hastalıkların ekarte edilmesi için tıbbi değerlendirme gereklidir.
Geğirme: Teşhis
Anormal geğirmenin teşhisi, dikkatli bir öykü alımı ve gözlemle başlar. Mide kaynaklı geğirme için, hastanın rahatlatılması ve tetikleyici faktörlerin (örneğin, gazlı içecekler veya hava yutma alışkanlıkları) belirlenmesi genellikle yeterlidir. Bazı durumlarda, mide hassasiyetini azaltan ilaçlar reçete edilebilir.
Üst mide kaynaklı geğirme için, teşhis genellikle hastanın davranışının gözlemlenmesiyle klinik olarak yapılabilir. Temel tanı kriterleri şunları içerir:
- Uzun süreler boyunca tekrarlayan geğirme ve yutma
- Konuşma, gülme veya egzersiz gibi yutmayı engelleyen aktiviteler sırasında geğirmenin durması
- Uyku sırasında semptomların olmaması
Basit bir tanı tekniği, hastadan ağzı açık ve dili dışarıda nefes almasını istemektir, bu genellikle üst mide kaynaklı geğirmeyi durdurur. Objektif doğrulama için, tanısal pehimetri, yemek borusu ve midedeki hava hareketini izleyerek üst mide kaynaklı geğirmeyi mide kaynaklı geğirmeden ayırt edebilir. Videoözofagografi de, çene çıkıntısı veya dili kullanarak yemek borusuna hava çekme gibi üst mide kaynaklı geğirme ile ilişkili yemek borusu değişikliklerini görüntülemek için kullanılabilir.
Geğirme nasıl durdurulur?
1. Mide Kaynaklı Geğirme
Tedavi, aşırı hava yutmanın altta yatan nedenini ele almaya odaklanır. Bu şunları içerebilir:
- Gazlı içeceklerden kaçınma
- Hava yutmayı artıran alışkanlıkların azaltılması (örneğin, sakız çiğneme)
- Mide hassasiyetini azaltan veya mide kapasitesini artıran ilaçların kullanımı
2. Üst Mide Kaynaklı Geğirme
Bilişsel davranışçı terapi ve konuşma terapisi, üst mide kaynaklı geğirme için ana tedavilerdir. Etkili yaklaşımlar şunları içerir:
- Ağız açık diyafram nefesi: Bu teknik, yaklaşık 15 dakika boyunca ağız açık şekilde rahat nefes almayı içerir. Hastaların geğirmelerinin nasıl tetiklendiğini anlamalarına ve kontrol etmeyi öğrenmelerine yardımcı olur.
- Psikolojik geğirme için bilişsel davranışçı terapi (CBT): CBT, üst mide kaynaklı psikolojik geğirme ataklarını azaltmada ve bazı durumlarda gastroözofageal reflüsü olan hastalarda asit maruziyet süresini kısaltmada etkili bulunmuştur.
- Konuşma terapisi: Konuşma terapistleri, hastaların yemek borusuna hava girişini anlamalarına ve üst mide kaynaklı geğirme mekanizmasını durdurmak için egzersizler öğrenmelerine yardımcı olabilir. Çalışmalar, 3 aylık 10 seans sonrasında hastaların %83’ünde önemli iyileşme olduğunu göstermiştir.
Geğirme: Sonuç
Geğirme, midedeki hava dengesini düzenlemeye yardımcı olan doğal bir süreçtir. Ara sıra geğirme zararsız olsa da, aşırı veya anormal geğirme rahatsızlık ve utanç yaratabilir. Mide kaynaklı ve üst mide kaynaklı geğirme arasındaki farkları anlamak, doğru teşhis ve etkili tedavi için kritiktir. Mide kaynaklı geğirme için altta yatan nedenin ele alınması önemliyken, üst mide kaynaklı geğirme genellikle stres kaynaklıdır ve bilişsel davranışçı terapi ile konuşma terapisi gerektirir. Eğer inatçı veya rahatsız edici geğirme yaşıyorsanız, bir gastroenteroloğa danışmanız önerilir.
